Mùa xuân, khi những bông hoa đào, hoa mận bung nở khắp các bản làng vùng cao Sìn Hồ, Lai Châu, các mẹ, các chị người Dao nơi đây lại tất bật chuẩn bị những món ăn ngon đậm đà hương vị vùng cao, đón  tết cổ truyền.

Với người Dao Khâu ở huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu, món canh gà lá thuốc là một trong những món canh ấm nóng trong mùa đông giá lạnh, không thể thiếu đối với đời sống đồng bào.

Bát canh gà lá thuốc của người Dao Khâu.

Bởi thế mà từ bao đời nay, người Dao có rất nhiều kinh nghiệm sử dụng những loại cây thuốc lấy từ núi rừng để phục vụ cho sức khỏe của gia đình mình như: Thuốc tắm cho phụ nữ sau khi sinh, thuốc xoa bóp đau khớp, thuốc uống mát gan, thuốc uống tan sỏi…Và  đặc biệt những cây thuốc này còn được bà con dùng để làm nguyên liệu chế biến món ăn trong những ngày tết. Bà Chẻo Mý Lai, ở khu 5, thị trấn Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu cho biết, từ khi còn bé, mỗi khi vào rừng hay lên nương, bà đều được mẹ chỉ cho những cây thuốc quý.

“Mỗi cây thuốc đều có công dụng chữa bệnh rất tốt, nếu mình không am hiểu từng cây thuốc thì khi có bệnh có dẫm lên cây thuốc cũng không biết lấy dùng. Để làm món canh gà lá thuốc ngon, cần chuẩn bị rất nhiều nguyên liệu từ cây thuốc hái từ rừng đem về phơi khô cất để dùng quanh năm”- bà Chẻo Mý Lai nói.

Để làm món canh gà lá thuốc thơm ngon, bà con phải chuẩn bị rất nhiều loại cây thuốc tốt cho xương khớp, tốt cho tim mạch cùng nhiều loại sâm được đào sâu trong rừng. Những vị thuốc này được đồng bào lưu truyền như một phương thuốc thanh nhiệt giải độc, phong hàn, hậu sản, băng huyết, suy nhược cơ thể… Khi đủ hương vị, các mẹ, các chị chất củi lửa đem đun nồi nước dùng.

 Trong lúc chờ đợi nồi nước dùng, chọn bắt con gà ngon, làm sạch, rồi dùng muối chà xát lên mình gà hết mùi tanh rồi rửa lại với nước sạch, để ráo. Tiếp đó chặt gà thành từng miếng nhỏ để những vị thuốc ngấm sâu hơn vào từng thớ thịt, rồi trộn đều gà với gừng, sả băm nhỏ cùng các gia vị gồm: Muối, hạt tiêu, một chút rượu trắng, ướp trong khoảng một tiếng để gà ngấm đều gia vị. Khi nồi nước dùng đã sôi thì bắc ra thay vào đó là một chiếc nồi mới. Cho một chút mỡ vào đảo đều thịt gà, tới khi thịt gà săn lại thì nêm nước dùng vào, đổ nước thuốc đến khi nào ngập thịt gà và hầm cho đến khi thịt gà chín và dậy hương thơm.

Anh Tẩn Yêu Sơn, bản Tả Phìn, xã Tả Phìn, huyện Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu cho biết, món canh gà lá thuốc này phải được nấu đủ vị cây thuốc trên rừng mới có tác dụng chữa bệnh hiệu quả, gà phải chọn con chắc thịt thì khi nấu mới không bị nhừ. Nước thuốc này có thể hầm với móng giò nhưng ngon nhất vẫn là thịt gà.

“Hương vị của các loại lá thuốc, vị ngọt của gà, cay nồng của gừng hoà quyện vào tạo nên hương vị rất riêng. Người Dao Khâu ở Sìn Hồ, nhà nào cũng có lá thuốc để nấu canh ăn quanh năm. Trong dịp tết, đặc biệt là đêm 30, sau khi các thành viên tắm nước thuốc xong thì đều ăn một bát canh gà. Đây cũng là một trong những bí quyết giúp đồng bào người Dao Khâu luôn có một sức khoẻ dồi dào, da dẻ hồng hào vào tinh thần lạc quan”- anh Tẩn Yêu Sơn cho biết.

Để có canh gà lá thuốc ăn quanh năm, khi mùa xuân về, các mẹ, các chị  thường xuyên lên nương, vào rừng hái cây thuốc để giành. Những giỏ thuốc đầy chặt sau khi được hái về đem rửa sạch rồi băm nhỏ phơi khô để lên gác bếp ăn dần. Khi ăn, lấy cây thuốc ra ngâm với nước rồi chế biến.

Ngày nay một số cây thuốc quý đã được bà con trồng trong vườn nhà, nhiều gia đình người Dao Khâu còn kinh doanh bán nhiều loại thuốc từ cây rừng trong đó có lá thuốc nấu canh gà. Nhiều người khi được thưởng thức món ăn từ canh gà lá thuốc đều có chung nhận xét: Món ăn này rất đặc biệt và riêng có, ăn một lần nhớ mãi không quên.

 “ Phụ nữ Dao khâu ở đây rất khéo tay, khéo léo mà cách chế biến từ những cây dược liệu ra món canh gà lá thuốc đặc biệt là hấp dẫn. Và tôi rất là ấn tượng mới món canh này, ăn vào có vị ngọt thanh, dễ chịu, cái mùi thơm của những lá thuốc rừng khó mà lẫn được với các món canh khác, khi mà hoà quyện với các gia vị thì tôi thấy rất là hấp dẫn”- chị Vương Thị My Son, một du khách Hà Nội chia sẻ,

Đến cao nguyên Sìn Hồ đừng quên thưởng thức món canh gà lá thuốc người Dao.Vị thơm lừng trong bát canh gà chế biến từ những lá cây thuốc chỉ có ở nơi đây, chắc sẽ khó quên./.