Con sông Công, đoạn chảy qua thôn Phù Lôi, xã Thuận Thành (huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên), là nơi giao nhau với sông Cầu nên khối lượng cát sỏi tích tụ rất lớn. 

Gặm nhấm đất nông nghiệp

Đến xã Thuận Thành, chúng tôi thực sự ngỡ ngàng trước những thửa ruộng trên triền con sông Công bị xé nát bởi tình trạng khai thác cát bừa bãi. Thấy chúng tôi đang chụp ảnh, anh Nguyễn Văn Hường, một người dân ở đây cho biết: “Năm ngoái, xã mất hai ha, năm nay con số tăng lên gấp đôi. Cứ tình trạng này, chúng tôi mất hết đất canh tác”. 

Con sông Công, đoạn chảy qua xã Thuận Thành, là nơi giao nhau với sông Cầu nên khối lượng cát, sỏi tích tụ rất lớn. Từ đầu năm 2004, bắt đầu xuất hiện một số tàu, sà lan của tư nhân đến đây khai thác. Không lường trước được những nguy cơ nên sự quản lý của chính quyền xã Thuận Thành ban đầu có phần lỏng lẻo, thiếu sát sao, vì thế việc khai thác cát trái phép diễn ra công nhiên. Cho đến khi nạn hút cát, sỏi gây ra những thiệt hại nặng nề, chính quyền xã Thuận Thành mới có những biện pháp gắt gao. Nhưng đã quá muộn.

Làm việc với chúng tôi, ông Lê Quang Xiêm, cán bộ Văn phòng UBND xã Thuận Thành, cho biết: “Trước đây, nhân dân thôn Phù Lôi trồng dâu nuôi tằm trên diện tích 34ha nằm sát sông Công. Nhưng nay, phần đất đó đã bị bỏ hoang hoàn toàn do nạn hút cát, sỏi gây mất an ninh trật tự và ảnh hưởng đến đất canh tác. Hút cát, sỏi còn làm sạt lở hơn 5ha đất ruộng của nhân dân”.

Theo người dân phản ánh, chủ của những chiếc tàu hút cát, sỏi là người địa phương nơi khác kéo đến. Mỗi lần đi hút trộm cát, sỏi là có một tàu cuốc và hai sà lan vận chuyển đi kèm, trên tàu có hàng chục người. Quan sát thấy vắng vẻ, từ bên bờ sông thuộc xã Hợp Thịnh (huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang) và xã Trung Giã (huyện Sóc Sơn, TP. Hà Nội), chủ tàu lén sang cắm vòi vào bờ sông Công thuộc xã Thuận Thành hút cát.

Thấy chính quyền xã can thiệp không hiệu quả, dân thôn Phù Lôi còn cử người ra giữ đất, hỗ trợ cán bộ chính quyền. Thực tế đã không ít lần xảy ra xô xát, xung đột giữa người dân, công an viên với chủ tàu. Nhưng sự lì lợm, không ngại dùng vũ khí chống trả của sa tặc, khiến tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép đến nay vẫn tái diễn.

Trách nhiệm quản lý ngã ba sông?

Chủ tịch UBND xã Thuận Thành, ông Nguyễn Hồng Loan, cho biết: “Khu vực ngã ba sông thuộc sự quản lý của cả ba địa phương Thái Nguyên, Bắc Giang và Hà Nội, nhưng sự phối hợp giữa ba địa phương này chưa tốt. Nhiều lần, xã Thuận Thành đã chủ động làm việc với các xã liên quan của Bắc Giang và Hà Nội về việc quản lý khu vực ngã ba sông Công và sông Cầu, tuy nhiên, kết quả không được như mong muốn. Bởi thế, một mình xã Thuận Thành xử lý vụ việc rất khó”.

Năm 2005, khi nhận được đơn phản ánh của nhân dân về nạn hút cát, sỏi, chính quyền xã đã huy động lực lượng công an xã vào cuộc. Nhưng ra đến bờ sông, lực lượng công an xã chỉ biết đứng nhìn vì không có phương tiện sông nước. UBND xã Thuận Thành đã phải cầu cứu lên huyện Phổ Yên bằng Công văn số 28 do Chủ tịch Nguyễn Hồng Loan kí. Ngày 4/7/2005, Chủ tịch UBND huyện Phổ Yên Nguyễn Công Hoàn kí Công văn số 221 gửi Công an huyện và Phòng Tài nguyên -Môi trường đề nghị phối hợp xử lí vụ việc, nhưng sự ngông cuồng của “sa tặc” khiến công an huyện cũng phải bó tay.

Trưởng công an xã Thuận Thành Nguyễn Văn Duyên cho biết: “Do lực lượng mỏng nên khi canô của lực lượng công an đuổi bắt tàu hút cát trộm, thì bị cả nhóm tàu hút cát trộm vây hãm trên sông. Chúng còn ngang nhiên buộc dây cáp vào canô của lực lượng công an kéo đi. Mặc cho lực lượng công an đã phải bắn cảnh cáo hết một băng đạn súng AK, nhưng sa tặc cũng không chịu dừng lại. Ngược lại, chúng còn hung hãn chống cự bằng đao, kiếm, gạch, đá… Vậy nên, qua nhiều lần ra quân, lực lượng công an chỉ bắt giữ được một tàu hút cát nhỏ và hai đầu máy. Sự bắt giữ đó cũng chẳng có ý nghĩa gì, vì bọn chúng sẵn sàng sắm tàu và đầu máy mới chứ nhất định không chịu đến công an làm việc. Thêm nữa, sa tặc phần lớn đều là người ở địa phương khác, chủ yếu là của tỉnh Bắc Giang và Hà Nội, nên càng khó xử lý”.

Không có cách nào khống chế sự lộng hành của “sa tặc” trên ngã ba sông, vừa qua, theo đề nghị của UBND xã Thuận Thành, tỉnh Thái Nguyên đã phê duyệt cho doanh nghiệp khai thác Hưng Tín vào thầu khai thác cát, sỏi tại ngã ba sông với hy vọng, doanh nghiệp tự quản lý khu vực khai thác của mình sẽ kiềm chế hoạt động của “sa tặc”. Nhưng đến nay, hy vọng cũng chỉ là hy vọng. Sự lộng hành của “sa tặc” đã khiến doanh nghiệp Hưng Tín phát hoảng, đến nay vẫn chưa có động tĩnh gì.

Việc “sa tặc” vẫn ngày đêm hoành hành ở ngã ba sông Công trước sự bất lực của các cấp chính quyền đang rất cần sự phối hợp giữa các địa phương để chấm dứt tình trạng coi thường pháp luật diễn ra công khai, kéo dài nhiều năm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người dân, và trật tự an ninh tại nơi giáp ranh 3 tỉnh này./.