Trao đổi với VOV.VN về vấn đề chọn sách giáo khoa tại các trường chuẩn bị cho chương trình Giáo dục phổ thông mới sẽ triển khai từ năm 2020-2021, ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học (Bộ GD-ĐT) cho biết, tính đến ngày 23/5, Bộ GD-ĐT đã nhận được công văn của 63 Sở GD-ĐT, báo cáo kết quả lựa chọn sách giáo khoa (SGK) của các trường tiểu học trên địa bàn tỉnh. 100% các trường đã hoàn thành việc lựa chọn SGK và đang công bố kết quả này tới phụ huynh, học sinh, giáo viên.
Qua kiểm tra, rà soát, Bộ GD-ĐT đánh giá, tất cả các trường đã thực hiện đúng theo tinh thần của Thông tư 01 hướng dẫn việc lựa chọn SGK trong cơ sở giáo dục phổ thông. Phân tích kết quả báo cáo của các Sở GD-ĐT cho thấy, tất cả 46 SGK được Bộ trưởng Bộ GD-ĐT phê duyệt, đều được lựa chọn. 61 địa phương chọn ít nhất SGK từ 3 bộ sách trở lên, tính cả SGK môn tự chọn tiếng Anh; trong đó 35 tỉnh chọn SGK của cả 5 bộ.
Việc 46 SGK đều được lựa chọn chứng minh chất lượng SGK là đồng đều, công tác thẩm định và phê duyệt SGK đã đảm bảo hiệu quả, chất lượng.
Việc các nhà trường chọn nhiều đầu SGK từ các bộ khác nhau thể hiện tính dân chủ, khách quan trong quá trình lựa chọn; đồng thời cho thấy cơ sở giáo dục đã nghiên cứu kỹ lưỡng SGK nên chọn được đầu sách theo từng môn học, phù hợp với điều kiện và cơ sở vật chất dạy học của nhà trường.
“Từ kết quả tổng hợp của các địa phương, Bộ GD-ĐT nhận thấy hai tỉnh là Khánh Hòa và Long An có kết quả khác hơn so với 61 tỉnh/thành phố còn lại khi toàn tỉnh chỉ chọn duy nhất một bộ SGK”, ông Tài cho hay.
Cũng theo ông Thái Văn Tài, ngay khi nhận được kết quả này, Bộ đã có ý kiến với lãnh đạo tỉnh và Sở GD-ĐT, đề nghị rà soát, kiểm tra tổng thể quy trình lựa chọn SGK. Quan điểm của Bộ là kiên quyết yêu cầu các địa phương thực hiện đúng quy định về lựa chọn SGK theo Thông tư 01. Nếu các nhà trường lựa chọn SGK đúng quy trình, thì địa phương phải tôn trọng kết quả đó.
Đại diện Bộ GD-ĐT cũng cho biết, Bộ yêu cầu các địa phương gửi toàn bộ hồ sơ quy trình liên quan đến lựa chọn SGK, qua tìm hiểu bước đầu, Bộ nhận thấy việc chỉ đạo của 2 địa phương trên với các nhà trường là đúng quy trình.
“Tuy nhiên, ở Long An trong khâu tổng hợp kết quả cuối cùng, Sở GD-ĐT đã thực hiện chưa đúng khi báo cáo đề xuất UBND tỉnh chọn 1 bộ SGK trong khi thực tế có nhiều SGK khác được các nhà trường lựa chọn. Điều này trái với Thông tư 01. Bộ GD-ĐT đã yêu cầu Sở GDĐT tỉnh Long An thực hiện đúng quy định và địa phương này đã hứa tôn trọng kết quả lựa chọn SGK của các nhà trường
Còn với tỉnh Khánh Hòa, khi tiếp cận hồ sơ của các phòng GD-ĐT tập hợp kết quả lựa chọn SGK của các trường gửi về Sở GD-ĐT, Bộ GD-ĐT nhận thấy tất cả đều lựa chọn 01 bộ SGK cho 8 môn bắt buộc. Riêng môn tiếng Anh các nhà trường chọn SGK của NXB khác. Điều đó trước mắt cho thấy Sở GD-ĐT tỉnh Khánh Hòa đã tôn trọng quyết định lựa chọn của cơ sở và báo cáo trung thực về UBND tỉnh và Bộ GD-ĐT”, ông Tài cho hay.
Cũng theo ông Thái Văn Tài, hiện, Sở GD-ĐT tỉnh Khánh Hòa đang rà soát toàn bộ quy trình lựa chọn SGK của các cơ sở giáo dục phổ thông. Nếu kết quả rà soát khẳng định, việc lựa chọn SGK được thực hiện đúng quy định, không có chỉ đạo nào trái quy định từ cấp trên thì chúng ta cần tôn trọng kết quả lựa chọn.
Về việc bộ sách “Chân trời sáng tạo” được TP HCM lựa chọn với tỷ lệ “áp đảo” so với các bộ sách khác, đặc biệt trước đó đã có thông tin NXB Giáo dục – đơn vị làm bộ sách này chi thù lao cho một số lãnh đạo và cán bộ Sở GD-ĐT TP HCM, ông Tài cho rằng, tổng thể kết quả lựa chọn SGK của các trường Tiểu học tại TP HCM, thì SGK của cả 5 bộ đều được lựa chọn. Riêng Bộ “Chân trời sáng tạo” có tỷ lệ cao hơn.
“Trong 5 bộ SGK được phê duyệt sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông, bộ “Chân trời sáng tạo” là đầu tiên và duy nhất được biên soạn bởi tập thể tác giả phía Nam. Với lý do này nên các kênh hình, kênh chữ sử dụng trong SGK mang đậm đặc trưng vùng Nam bộ.
Với học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 1, yếu tố ngôn ngữ và hình ảnh có tác động lớn đến hiệu quả sử dụng SGK của các em. Bộ SGK “Chân trời sáng tạo” với nét đặc trưng như thế sẽ tạo thuận lợi trong học tập cho học sinh khu vực phía Nam. Do tất cả SGK được phê duyệt đều đảm bảo chất lượng và đồng đều chất lượng, nên khi chọn SGK, các trường sẽ ưu tiên sách gần gũi, phù hợp và tạo thuận lợi cho giáo viên, học sinh trong dạy và học. Điều này hoàn toàn dễ hiểu về chuyên môn và đây thực chất là một tiêu chí được quy định trong Thông tư lựa chọn SGK.
Việc TP HCM hay bất cứ tỉnh/thành phố nào có kết quả lựa chọn SGK ở một bộ sách nào đó cao hơn thì chúng ta cần xem xét việc chỉ đạo và thực hiện lựa chọn SGK ở địa phương đó có đúng quy định hay không, các nhà trường có dân chủ, minh bạch trong lựa chọn hay không. Nếu quy trình là đúng thì kết quả lựa chọn phải được tôn trọng”, ông Tài nói.
Nhiều nhà trường còn lúng túng khi mời phụ huynh chọn sách
Việc quy định Hội đồng lựa chọn SGK phải có thành viên là đại diện Ban cha mẹ học sinh cũng đang tạo ra những ý kiến khác nhau, như chỉ mang tính hình thức, khó thực hiện, nhà trường không thể biết phụ huynh nào có con vào lớp 1 trong năm học tới. Ông Thái Văn Tài cho rằng, sự tham gia của đại diện ban cha mẹ học sinh trong Hội đồng lựa chọn SGK của cơ sở giáo dục phổ thông có vai trò như lực lượng giám sát xã hội để đảm bảo việc thực hiện các quy trình lựa chọn công khai, minh bạch, đảm bảo sự công bằng cho người sẽ trực tiếp bỏ tiền mua và sử dụng SGK.
Đại diện phụ huynh không có vai trò nghiên cứu chuyên môn sâu về SGK. Công việc này do tổ chuyên môn của các nhà trường thực hiện, bỏ phiếu để đề xuất danh mục SGK được lựa chọn xếp thứ tự từ cao xuống thấp.
“Qua kiểm tra chúng tôi thấy một số nhà trường ban đầu chưa hiểu được ý nghĩa này nên hơi lúng túng trong việc mời đại diện ban cha mẹ học sinh tham gia Hội đồng lựa chọn SGK. Tuy nhiên, sau khi Bộ GD-ĐT có thông tin hướng dẫn, rất nhiều nhà trường đã thực hiện tốt quy định này.
Tất nhiên đối với lớp 1, đặc biệt là năm học đầu tiên triển khai chương trình GDPT 2018, việc tham gia của đại diện ban cha mẹ học sinh trong Hội đồng lựa chọn SGK còn những bỡ ngỡ. Những bỡ ngỡ này sẽ được khắc phục trong những năm học tiếp theo”, ông Tài nói./.