Ngậm ngùi Thành Huế

Thành Huế - tức Kinh thành Phú Xuân, được vua Gia Long xây dựng từ năm 1805, và hoàn thành năm 1832 dưới thời vua Minh Mạng, sau 27 năm.

Đây là một công trình đô thị đặc sắc thời phong kiến, cũng là một công trình quân sự phòng thủ có ý nghĩa quan trọng. Kinh thành là vòng thành ngoài cùng (bên trong còn có Hoàng thành, Tử Cấm thành và nhiều công trình của triều đình, công trình nhà ở dân sinh khác). Kinh thành cũng là công trình lớn nhất, xây dựng tốn nhiều thời gian, vật lực, nhân lực nhất.

Kinh thành Huế có mặt bằng gần hình vuông (3 mặt thẳng, mặt trước uốn hơi cong theo dòng sông Hương), chu vi hơn 10km, diện tích khoảng 520ha (5,2km2). Cấu trúc thành được xây kiểu Vauban của phương Tây với những pháo đài nhô ra phía ngoài (tổng số 24 pháo đài).

Thành được đắp bằng đất, xây bó gạch trong và ngoài; độ dày trung bình thân thành là 21,5m, được xây làm 3 cấp thấp dần vào trong. Cấp ngoài cùng cao 6,6m, cấp trong cùng cao 2,1m.

Có tất cả 10 cổng thành; mặt trước (hướng Nam) có 4 cổng, 3 mặt còn lại mỗi mặt có 2 cổng. Về tổng thể, đây là một hệ thống phức hợp với nhiều hạng mục liên quan, như tường thành, cổng thành - vọng lâu, kỳ đài, pháo đài, hệ thống hào hộ thành, sông hộ thành, hệ thống cầu cống… được thiết kế và xây dựng cực kỳ khoa học, thẩm mỹ, có giá trị kỹ thuật và nghệ thuật cao.

Kinh thành Huế đã trải qua nhiều biến động của lịch sử, bị tàn phá trong chiến tranh và thiên tai. Tuy vậy cấu trúc và diện mạo còn khá nguyên vẹn, đã được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia vào năm 1998, và được UNESCO coi là công trình quan trọng bậc nhất của Quần thể di tích cố đô Huế, được vinh danh di sản thế giới vào năm 1993.

Hiện nay, do hoàn cảnh xã hội; thành Huế đã, đang bị xâm hại nghiêm trọng. Rất nhiều công trình dân sinh xây dựng xâm lấn vào di tích. Các công trình này được xây dựng ở thượng thành (mặt trên thành), ở các eo bầu (là phân lõm trong thành của pháo đài nhô ra ngoài thành), xâm lấn hệ thống hộ thành hào, nhiều khu vực tường thành bị hư hỏng bởi các hoạt động sinh hoạt, sản xuất của người dân. Môi trường các khu vực dân cư xâm lấn bị ô nhiễm nặng và cảnh quan, giá trị di tích bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Theo điều tra, khảo sát của UBND TP Huế và Trung tâm bảo tồn Di tích cố đô Huế, hiện có khoảng 1000 hộ dân đang sống ở các khu vực thượng thành, eo bầu, tuyến phòng lộ (bên ngoài hộ thành hào) của kinh thành. Đây là khu vực 1 của di tích theo Luật di sản (khu vực bảo vệ nghiêm ngặt).

Tháng 10/2011, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế đã quyết định phê duyệt dự án đầu tư bảo tồn, tu bổ và tôn tạo hệ thống kinh thành Huế, với tổng mức đầu tư gần 1.300 tỷ đồng. Trong đó bao gồm có nội dung quan trọng nhất là giải tỏa và tái định cư cho những hộ dân đang “sống trên di sản”.

Theo tiến độ dự án, tất cả các công việc, kể cả giải tỏa và thực hiện sẽ được thực hiện từ cuối năm 2011 - 2015, để trả lại bộ mặt cho di sản. Ngành du lịch Huế cũng đang nghiên cứu tuyến du lịch tham quan thượng thành trong tương lai.

Tới lúc đó, có thể Kinh thành Huế sẽ có diện mạo khác tích cực hơn, nhưng tại thời điểm này, ngắm thành Huế không khỏi ngậm ngùi.../. 

Thành Huế - một công trình đô thị đặc sắc thời phong kiến...