Được biết đến là đặc sản trứ danh của Quảng Ninh, gà râu Tiên Yên cũng lọt vào top 50 món ăn đặc sản Việt Nam do Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam công nhận.

“Lợn Móng Cái, gái Đầm Hà, gà Tiên Yên”, có lẽ không người dân Quảng Ninh và lân cận nào không biết đến câu ngạn ngữ này. Đủ thấy, giống gà Tiên Yên đã nức tiếng lâu đời, là món đặc sản quyến rũ thực khách từ những năm 60-70 của thế kỷ trước.

gaty2_kpfd.jpg
Gà Tiên Yên độc đáo nhờ có túm râu dưới mỏ, không nặng nhưng thịt rất chắc.
Đi dọc Quốc lộ 18 qua huyện miền núi giáp biển Tiên Yên hỏi ai cũng biết trại gà giống của anh Lý Văn Diểng. Dẫn khách tới tham quan khu gà mái đẻ có tới hàng nghìn con, anh Diểng hào hứng cho biết, gà mái dưới cằm có chòm râu là điển hình nhất của gà Tiên Yên. Gà có màu lông hơi vàng pha những điểm màu đen, chân gà rất vàng, thấp. Một điểm nổi trội nữa là gà có tính hoang dã cao nên rất sợ người.

Nhờ có túm lông “độc” dưới mỏ, gà Tiên Yên còn được gọi là gà râu. Con trống cũng có khi có râu, mang hai màu lông cơ bản là đỏ tía và hoa mơ, đuôi luôn đen tuyền, mào đỏ tươi, chú nào chú nấy đẹp mã oai phong. Anh Diểng bảo, không giống gà Hồ, gà Mía hay gà Yên Thế, gà bản địa Tiên Yên cổ ngắn, chân thấp, mình tròn. Dù có nuôi từ 6 - 8 tháng, gà mái cũng chỉ nặng chừng gần 2kg, gà trống to nhất cũng không đến 3kg.

Gà Tiên Yên nức tiếng là nhờ cách chăn nuôi tự nhiên. Gà truyền đời chỉ nuôi được bằng cách thả rong, đi bộ dọc các triền đồi, bờ cây bụi cỏ bới côn trùng, dế mối. Khi về vườn lại có thói quên bay nhảy lên cách cành cây mà ngủ. Dù giờ đây nhiều trang trại có nuôi thương phẩm thì “tính cách” lạ này cũng không mất đi, do đó gà Tiên Yên đề kháng cao, ít bệnh tật.

Ông Nguyễn Văn Quyền, chủ trang trại gà ở xã Đông Ngũ khẳng định, gà phải được chăn thả một cách tự nhiên nhưng cho ăn sạch sẽ, thóc ngô, để cho gà tự nhiên tung hoành khắp vườn, không nhốt trong chuồng. Khu vực vườn sẽ phải được phun thuốc phòng bệnh, giữ thương hiệu gà Tiên Yên phục vụ làm kinh tế và cung cấp thực phẩm sạch cho xã hội.

Trông chắc nịch, thịt gà Tiên Yên vừa săn chắc, vừa thơm nức, không dai mà giòn ngọt. Lớp mỡ rất dày và bóng nhẫy, tưởng béo nhưng ăn vào lại thấy ngầy ngậy đậm đà, không hề ngán chút nào.

“Da của gà vàng ươm, khi luộc xong người ta nhìn tưởng là được thoa một lớp nghệ nhưng không phải. Thịt của nó rất trắng, ăn rất thơm mùi đặc trưng riêng. Khi mọi người về đây ăn một lần thôi, đến lần thứ hai không phải gà Tiên Yên đều biết ngay”, ông Quyền cho biết thêm.

Quý là thế, vậy mà có một thời gian gà Tiên Yên bị mai một, không chỉ nuôi nhỏ lẻ lai tạp giống, mà còn do nhiều hộ nuôi vì lợi nhuận “mạo nhận”, trộn giống gà khác để bán ra thị trường. Người ta phải mách nhau xuống tận các thôn bản vùng sâu ở các xã Phong Dụ, Hà Lâu mới tìm được con gà đúng gốc.

Từ năm 2004, Quảng Ninh và huyện Tiên Yên đã triển khai dự án Bảo tồn và phát triển giống, xây dựng thương hiệu gà Tiên Yên, thu hút hàng trăm hộ dân tham gia.

Đam mê giống gà quê mình, kỹ sư Lý Văn Diểng đã mày mò gom gà “chuẩn” trên các bản về, nhân giống bằng cách thụ tinh nhân tạo, vừa đem lại hiệu quả kinh tế cao, lại vừa “điều khiển” được việc phối giống để bảo tồn gen.

Nhiều hộ dân nuôi gà quy mô lớn, chuyên nghiệp theo hướng thực phẩm sạch. Như hộ ông Quyền mỗi năm bán ra 6.000 – 7.000 con, lãi trên 200 triệu. Dịp Tết Đinh Dậu, nhiều trang trại cháy hàng, không có gà để bán.

Tuy nhiên, theo anh Diểng, từ năm 2014 đến nay, trang trại của anh đã cung cấp 200.000 con giống nhưng thực tế vẫn không đủ cho nhu cầu của các hộ chăn nuôi, không chỉ Tiên Yên mà cả người nông dân Vĩnh Phúc, Thái Bình, Thái Nguyên cũng tới tìm mua.

“Không chỉ những người nuôi gà, lãnh đạo tỉnh huyện đều rất trăn trở với mong muốn phát triển gà Tiên Yên cho toàn quốc. Những người chăn nuôi gà hiện nay vẫn tiếp tục nâng cao chất lượng giống, quy mô, làm tốt quảng bá tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt là xây dựng đề án chuỗi giá trị sản xuất, quản lý”, anh Diểng cho hay.

Xây dựng và giữ thương hiệu gà Tiên Yên không chỉ giúp bảo tồn giống gà quý mà còn giúp nâng cao giá trị, hiệu quả kinh tế cho người nông dân. Để mỗi lần đến với phố cổ Tiên Yên, du khách sẽ được thưởng thức món ăn này nguyên vẹn, đúng chất, cùng gật gù tận hưởng hương vị của núi rừng miền Đông Bắc./.