Khi xây dựng Luật Nhà ở sửa đổi, sau khi lấy ý kiến của các bộ, ngành, Bộ Xây dựng đã đưa vào dự thảo rất nhiều điểm thông thoáng để tháo gỡ những nút thắt, khó khăn cho người nước ngoài mua nhà nhằm tạo nguồn lực mới để kích thích phát triển bất động sản trong dài hạn, giúp xử lý nợ xấu hiệu quả.
Chính sách cho phép tổ chức, cá nhân nước ngoài mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam là chủ trương đúng đắn nhằm góp phần kêu gọi, thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Tuy nhiên, do vẫn còn có những bất cập nhất định nên kết quả thu được từ chính sách còn hạn chế.
Bởi vậy, tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) đang trong quá trình thảo luận, cho ý kiến đã có quy định mới liên quan đến các điều kiện cho người nước ngoài mua nhà. Đây cũng là một trong những tiêu điểm thu hút sự chú ý của dư luận và được mong đợi.
Xuất khẩu bất động sản tại chỗ
Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Trần Nam, qua đánh giá, tổng kết, con số 126 người nước ngoài được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam những năm qua là quá ít. Điều này chứng tỏ chính sách chưa có sức hấp dẫn nên vẫn chưa thu hút được nhiều số lượng cá nhân nước ngoài vào Việt Nam mua nhà ở.
Trong số 126 trường hợp trên, chỉ có 20% là do DN nước ngoài mua và sở hữu, một phần do chi phí mua nhà ở còn quá cao so với chi phí thuê nhà ở cho người nước ngoài đang làm việc tại DN đó. Mặt khác, DN lại không được cho thuê hoặc bố trí cho cá nhân trong nước sử dụng khi nhà ở đã mua không sử dụng hết hoặc bỏ trống khi các chuyên gia làm việc tại DN hết hạn về nước.
Đối với cá nhân nước ngoài, những trường hợp đã mua nhà ở tại Việt Nam chủ yếu là người nước ngoài kết hôn với công dân Việt Nam, chiếm tỷ lệ 80%. Cá nhân nước ngoài trực tiếp đầu tư vào Việt Nam hoặc được DN thuê giữ chức danh quản lý chỉ chiếm khoảng 15%.
Cá nhân nước ngoài đang làm việc trong lĩnh vực kinh tế-xã hội có trình độ đại học trở lên chỉ chiếm khoảng 5%. Còn các đối tượng khác như người được Chủ tịch nước tặng Huân chương, Huy chương; người đóng góp đặc biệt cho Việt Nam do Thủ tướng Chính phủ quyết định; người có kỹ năng đặc biệt... thì hầu như không có trường hợp nào mua nhà ở tại Việt Nam.
Chính vì lẽ đó, khi xây dựng Luật Nhà ở sửa đổi, sau khi lấy ý kiến của các bộ, ngành, Bộ Xây dựng đã đưa vào dự thảo rất nhiều điểm thông thoáng để tháo gỡ những nút thắt, khó khăn cho người nước ngoài mua nhà nhằm tạo nguồn lực mới để kích thích phát triển bất động sản trong dài hạn, giúp xử lý nợ xấu hiệu quả.
Việc cho người nước ngoài mua nhà sau khi nhập cảnh được kỳ vọng tạo ra yếu tố thuận lợi để thu hút, kích thích phát triển đầu tư, du lịch, dịch vụ. Điều này có lợi cho cả nền kinh tế, phù hợp thông lệ quốc tế và là một hình thức xuất khẩu BĐS tại chỗ - Thứ trưởng Nguyễn Trần Nam so sánh.
Mở nhưng không buông lỏng
Việc mở rộng đối tượng và điều kiện được sở hữu nhà ở tại Việt Nam của tổ chức, cá nhân nước ngoài đã nhận được sự đồng tình của xã hội. Tuy nhiên, cũng có ý kiến e ngại việc mở rộng cửa sẽ đi kèm với mất kiểm soát.
Bởi vậy, các quy định chặt chẽ và cụ thể hơn về thời hạn cư trú tại Việt Nam cũng như các điều kiện hạn chế cụ thể khác để tránh đầu cơ, gây lũng đoạn thị trường nhà ở tại Việt Nam và quy định để phòng chống rửa tiền thông qua việc mua nhà ở của tổ chức, cá nhân nước ngoài vẫn cần được thực hiện.
Theo đó, đối với cá nhân nước ngoài thì chỉ cho phép người đang học tập, làm việc, sinh sống tại Việt Nam và không thuộc diện được hưởng quyền ưu đãi, miễn trừ ngoại giao, lãnh sự theo quy định thì được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam. Còn với tổ chức nước ngoài thì cho phép các DN có vốn đầu tư nước ngoài, chi nhánh, văn phòng đại diện của DN nước ngoài, quỹ đầu tư nước ngoài, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cũng được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam.
Về loại nhà được mua và sở hữu, dự thảo quy định cho phép ngoài căn hộ chung cư, tổ chức, cá nhân nước ngoài còn được sở hữu nhà ở riêng lẻ (nhà biệt thự, liền kề) trong các dự án phát triển nhà ở thương mại tại khu vực không hạn chế hoặc cấm người nước ngoài cư trú, đi lại theo quy định của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an.
Về số lượng nhà ở được phép mua và sở hữu, dự thảo quy định tổ chức, cá nhân nước ngoài chỉ được mua, thuê mua và sở hữu không quá 30% số lượng căn hộ trong một tòa nhà chung cư; trường hợp trong một khu vực có số dân tương đương một đơn vị hành chính phường mà có nhiều nhà chung cư thì Chính phủ quy định số lượng căn hộ được mua, thuê mua và sở hữu. Nếu là nhà ở riêng lẻ gồm biệt thự, liền kề thì trên một đơn vị hành chính tương đương phường chỉ được mua, thuê mua và sở hữu không quá 250 căn.
Cùng đó, về thời hạn sở hữu, dự thảo Luật Nhà ở quy định đối với cá nhân thì được sở hữu nhà ở theo thỏa thuận trong hợp đồng mua bán nhà ở nhưng tối đa không quá 50 năm, kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận và có thể được gia hạn thêm theo quy định của pháp luật Việt Nam nếu có nhu cầu.
Trường hợp cá nhân nước ngoài kết hôn với công dân Việt Nam thì được sở hữu nhà ở ổn định, lâu dài. Đối với tổ chức nước ngoài thì được sở hữu nhà ở theo thỏa thuận trong hợp đồng mua bán nhà ở nhưng tối đa không vượt quá thời hạn ghi trong giấy chứng nhận đầu tư cấp cho tổ chức đó, bao gồm cả thời gian được gia hạn thêm. Thời hạn sở hữu nhà ở được tính từ ngày tổ chức được cấp giấy chứng nhận và được ghi rõ trong giấy chứng nhận.
Tổ chức, cá nhân nước ngoài khi mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam có các quyền và nghĩa vụ như công dân Việt Nam, nhưng phải tuân thủ một số quy định nhất định. Cụ thể như chủ sở hữu là cá nhân nước ngoài được cho thuê nhà ở để sử dụng vào các mục đích mà pháp luật không cấm, nhưng trước khi cho thuê nhà ở chủ sở hữu phải có văn bản thông báo về việc cho thuê nhà ở với cơ quan quản lý nhà ở cấp tỉnh nơi có nhà ở để theo dõi, quản lý và phải nộp thuế từ hoạt động cho thuê nhà ở.
Còn chủ sở hữu là tổ chức nước ngoài chỉ được sử dụng nhà ở để bố trí cho những người đang làm việc tại tổ chức đó ở, không được dùng nhà ở để cho thuê, làm văn phòng hoặc sử dụng vào các mục đích khác. Việc giao dịch mua, thuê mua nhà ở đều phải thanh toán thông qua TCTD đang hoạt động tại Việt Nam./.