Sáng nay (21/11), Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức hội thảo "Công bố báo cáo nghiên cứu sâu dựa trên kết quả điều tra hộ gia đình nông thôn năm 2012 tại 12 tỉnh ở Việt Nam".
Theo bà Vũ Xuân Nguyệt Hồng, Phó Viện trưởng Viện CIEM, nội dung chính của nghiên cứu này là điều tra và phân tích số liệu từ hơn 3.700 hộ gia đình nông thôn tại 12 tỉnh của Việt Nam; điều tra có lặp lại cứ 2 năm một lần vào các năm 2006, 2008, 2010 và 2012.
6 năm, chi tiêu lương thực thực phẩm tăng 73%
Tham gia nhóm nghiên cứu, GS Andy McKay, Trường Đại học Sussex, cho biết: Khảo sát cho thấy, chi tiêu lương thực thực phẩm trung bình của người dân tại các địa phương được khảo sát năm 2012 cao hơn 73% so với năm 2006; với tốc độ tăng trung bình hàng năm là 9,7%. Tuy nhiên, trung vị của tổng thu nhập của hộ năm 2012 chỉ cao hơn 16% so với năm 2006. Tài sản của hộ cũng tăng lên trong giai đoạn này. Trong đó, chi tiêu lương thực tăng nhanh ở một số tỉnh như Hà Tây, Đăk Nông và Long An; không có nhiều cải thiện ở Lào Cai và Lâm Đồng; mức tăng tương đối thấp ở Đăk Lăk và Lai Châu.
 |
| 47% lực lượng lao động vẫn làm nông nghiệp, sống chủ yếu ở nông thôn (Ảnh: Doanh nhân Online) |
Trong tốc độ tăng chi tiêu cho lương thực thực phẩm nêu trên, mức tăng thấp hơn, và tăng chậm hơn đối với các hộ dân tộc thiểu số và hộ ở khu vực hẻo lánh. Còn mức chi cao hơn và tốc độ tăng nhanh hơn đối với các hộ có thành viên trẻ tuổi đi di cư.
Đáng chú ý, số liệu khảo sát cũng cho thấy có sự dịch chuyển thứ hạng đang kế của các hộ trong các thước đo về phúc lợi. Cụ thể, “gần 71% hộ tăng chi tiêu lương thực thực phẩm khoảng 20% hoặc hơn; nhưng 14% lại giảm chi tiêu này từ 10% trở lên. Tỉ lệ hộ giảm chi tiêu lương thực thực phẩm ở Lào Cai và Lâm Đồng là khoảng 33%. Hơn 60% hộ có nhiều tài sản hơn từ 2006-2012; nhưng 49% hộ ở Lào Cai lại có ít tài sản hơn. Các hộ có người di cư có tỉ lệ giảm chi tiêu ít hơn”- GS Andy McKay nêu dẫn chứng.
47% lực lượng lao động vẫn làm nông nghiệp
Kết quả khảo sát cũng cho thấy, những hộ có chủ hộ là người dân tộc thiểu số có mức tăng chi tiêu lương thực thực phẩm thấp hơn. Trong đó, chi tiêu lương thực thực phẩm của hộ dân tộc Kinh là 4%, cao hơn so với các dân tộc khác chỉ 2,6%.
GS GS Andy McKay đánh giá: “Đây là một trong những phát hiện nổi bật nhất của nghiên cứu. Vì mặc dù có nhiều chính sách hỗ trợ để thu hẹp khoảng cách, vẫn còn những khác biệt đáng kể ở nông thôn Việt Nam. Liệu đây có phải là hệ quả của việc bị cách biệt địa lý (hơn là dân tộc)?”
Theo ông Lưu Đức Khải, Trưởng Ban Chính sách phát triển Nông thôn của CIEM, có sự thay đổi về mô thức lao động đang diễn ra ở nông thôn Việt Nam. Theo số liệu điều tra Nông, lâm, thủy sản (AFF), có tới gần 80% lao động làm việc trong khu vực này năm 2001, và giảm xuống còn gần 60% năm 2011.
“Việc chuyển dịch lao động từ các hoạt động nông nghiệp có năng suất thấp sang các ngành hiện đại hơn có đóng góp đáng kể cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong thời gian gần đây”- ông Khải nhấn mạnh.
Tuy nhiên hiện nay, khoảng 47% lực lượng lao động vẫn làm nông nghiệp, chủ yếu sống ở nông thôn. Do vậy chuyển dịch cơ cấu ở cấp độ vĩ mô có thể phản ánh sự thay đổi về cách thức tạo thu nhập của hộ gia đình ở cấp độ vi mô.
Đặc biệt, số liệu khảo sát cho thấy có sự giảm tỷ trọng hộ thuần nông đáng kể. Nếu năm 2008 có tới 56,01% hộ thuần nông, đến 2012 còn 21,3%. Kèm theo đó là tăng đáng kể tỉ lệ hộ kết hợp nhiều hoạt động (như làm nông nghiệp và làm công/thuê), từ 12,23% năm 2008 lên 44,26% năm 2012.
Song song với sự dịch chuyển lao động, tỉ trọng thu nhập cho thấy một bức tranh tương tự: Giảm dần tỉ trọng của thu nhập từ nông nghiệp. Tăng dần tỉ trọng thu nhập từ các hoạt động ở bên ngoài hộ. Và biến động về tầm quan trọng của việc vận hành hoạt động kinh doanh. Đơn cử, tỷ trọng thu nhập làm nông nghiệp năm 2008 là 35,29% đã giảm xuống 22,01% năm 2012. Trong khi đó, thu nhập của làm công, làm thuê tăng từ 45,9% năm 2008 lên 58,62% năm 2012./.