Thủ tướng: Nghiên cứu chia sẻ lợi nhuận từ thủy điện cho người dân

Sáng 1/10, tại TP.Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, Ban Chỉ đạo Nhà nước Dự án thủy điện Sơn La tổ chức Hội nghị tổng kết Dự án di dân, tái định cư Thủy điện Sơn La từ năm 2001 đến năm 2016.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị. Cùng dự có Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng, lãnh đạo các bộ, ngành, lãnh đạo tỉnh Sơn La, Điện Biên.

Với 2.400MW, dung tích hồ chưa gần 9,3 tỷ m³, Dự án thuỷ điện Sơn La là thủy điện lớn nhất Đông Nam Á.

Thủ tướng dự hội nghị tổng kết dự án di dân, tái định cư thủy điện Sơn La

Dự án này có số dân di dời lớn nhất từ trước đến nay với 20.340 hộ và trên 93.200 người, thuộc 3 tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu. Sau 15 năm thực hiện, công tác di dân tái định cư đã cơ bản hoàn thành. Dự án Thủy điện Sơn La hoàn thành sớm ba năm thì riêng Dự án di dân tái định cư đã về đích sớm 2 năm.

Theo Ban chỉ đạo Nhà nước thủy điện Sơn La, đến nay các tỉnh đã cơ bản hoàn thành việc giao đất và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho các hộ tái định cư.

Số vốn đầu tư cho Dự án này, tính cả các dự án bổ sung năm 2015, là trên 27.100 tỷ đồng và hầu hết đã giao cho các tỉnh. Trong đó, gần 24.750 tỷ đồng đã được giải ngân cho các dự án đầu tư.

Đời sống của người dân nơi tái định cư được nâng lên. Nếu như thu nhập bình quân đầu người vào thời điểm năm 2005 là 311.000 đồng/tháng, thì nay đã tăng gần gấp 4 lần.

Tỷ lệ hộ nghèo của các nơi trước khi di dân khoảng gần 44% thì nay chỉ còn trên 11%.

Tại hội nghị này, lãnh đạo các tỉnh đã chia sẻ những kinh nghiệm quý để di dân tái định cư thành công.

Xác định, “muốn di dân phải chuyển được lòng dân”, tỉnh Sơn La đã tuyên truyền để người dân hiểu, ủng hộ “tất cả vì dòng điện ngày mai của Tổ quốc”.

Tiếp đó là phải tạo được mọi sự đồng thuận trong dân, để người dân được biết, được bàn được làm, được kiểm tra trong mọi khâu.

Chính bằng kinh nghiệm này, tỉnh Sơn La di dời gần 12.600 hộ dân mà không phải cưỡng chế một hộ nào.

Kết luận hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, sau 15 năm thực hiện di dân tái định cư, đời sống người dân được nâng lên, cuộc sống dần ổn định; kết cấu hạ tầng được đầu tư đồng bộ; người dân tái định cư và dân sở tại có sự đoàn kết; quản lý Dự án tái định cư cơ bản đáp ứng quy định hiện hành, hạn chế thấp nhất tham nhũng, lãng phí.

Thủ tướng cho rằng, thành công này là nhờ sự chỉ đạo thường xuyên, cụ thể của lãnh đạo cấp Trung ương, nhất là Ban chỉ đạo Nhà nước Dự án Thủy điện Sơn La.

Lãnh đạo, chính quyền các tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu cũng đã thể hiện rõ trách nhiệm, vận động nhân dân di dời đến nơi ở mới.

Người dân đã nghe Đảng, nghe Nhà nước, đồng ý rời quê hương bản quán đến nơi ở mới, nhường đất cho dự án.

Thay mặt Chính phủ, Thủ tướng biểu dương các bộ, ngành, các cấp ủy đảng chính quyền, các tầng lớp nhân dân, đồng bào các dân tộc các tỉnh, đã đoàn kết, chủ động, sáng tạo trong chỉ đạo, triển khai, hoàn thành tốt nhiệm vụ di dân, tái định cư.

Tuy vậy, Thủ tướng nêu rõ, những gì đạt được 15 năm qua chỉ là bước đầu. Mục tiêu và chủ đề đưa ra phải xác định đảm bảo cuộc sống lâu dài, bền vững, không tái nghèo cho người dân trong tương lai lâu dài. Phải giữ gìn được văn hóa của nhân dân. Trước mắt, phải đảm bảo xây dựng nông thôn mới. Vì vậy, phải là lo sinh kế cho người dân, lâu dài và căn bản.

Thủ tướng nêu lên những tồn tại hiện nay, đó là đời sống của người dân một số điểm chưa ổn định, khó phát triển bền vững do thiếu đất, nước phục vụ sản xuất. Việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất một số nơi chưa hoàn thành.

Bên cạnh đó, việc thu hút các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế đầu tư vào các nơi tái định cư chưa đạt yêu cầu. Hệ thống kết cấu hạ tầng tại nhiều nơi tái định cư chưa đầu tư đồng bộ, nhiều công trình chưa đạt tiêu chí nông thôn mới.

Trong khi đó, công tác duy tu bảo dưỡng công trình sau khi bàn giao đưa vào sử dụng còn hạn chế, nên một số công trình xuống cấp sau một thời gian sử dụng, sạt lở, gây mất an toàn cho người dân.

Cùng với đó, Thủ tướng cho rằng, việc sửa đổi bổ sung điều chỉnh một số cơ chế chính sách thực hiện dự án di dân đôi khi chưa kịp thời, nhất là các loại giấy tờ cho người dân. Tiến độ triển khai một số dự án thành phần chậm so với yêu cầu, hiện còn 6 dự án chưa hoàn thành.

Thủ tướng lưu ý một số công trình xây dựng chất lượng thấp phải được rút kinh nghiệm nghiêm túc và thậm chí phải đền bù.

Thủ tướng cũng lưu ý, công tác khuyến nông, khuyến lâm, chuyển giao khoa học kỹ thuật, công tác đào tạo nghề, chuyển đổi nghề nghiệp tại các nơi tái định cư còn chậm, thiếu bền vững.

Bên cạnh đó, Thủ tướng cũng lưu ý các địa phương, số xã xây dựng đạt chuẩn nông thôn mới ở các địa bàn tái định cư còn thấp. Đến nay mới chỉ có 6/95 xã tái định cư đạt chuẩn nông thôn mới. Trong khi lẽ ra với hệ thống điện, đường trường trạm được đầu tư thì phải là động lực để sớm đạt chuẩn nông thôn mới.

Về một số nhiệm vụ cụ thể thời gian tới, Thủ tướng yêu cầu Ban chỉ đạo Nhà nước Dự án thủy điện Sơn La, các tỉnh đánh giá cuộc sống của đồng bào tái định cư một cách khoa học, khách quan, để thấy được yếu kém thực sự.

Thủ tướng đặt vấn đề, Báo cáo của Ban chỉ đạo cho thấy, thu nhập người dân tái định cư tăng gần gấp 4 lần so với nơi ở cũ, nhưng phải xem đó là con số chung hay chỉ một bộ phận. 

Bên cạnh các giải pháp hỗ trợ sản xuất, phát triển kinh tế, Thủ tướng yêu cầu các địa phương phải quan tâm các vấn đề xã hội như giải quyết việc làm, đào tạo lao động, giữ gìn sắc văn hóa tốt đẹp của đồng bào các dân tộc nơi tái định cư. Muốn vậy phải lắng nghe ý kiến của đồng bào và phải tập hợp lại để giải quyết.

Thủ tướng cũng chỉ đạo các địa phương tiếp tục xây dựng nông thôn mới nơi tái định cư, xây dựng các hợp tác xã nông nghiệp, trung tâm khuyến nông, khuyến công, hỗ trợ người dân làm du lịch, cải thiện đời sống người dân.

Trong hội nghị này, Thủ tướng đặt vấn đề, lâu nay, những hỗ trợ người dân tái định cư mang tính hỗ trợ gia đình chính sách.

Thủ tướng gợi ý các các hỗ trợ sắp tới nên xoay theo hướng hỗ trợ cho một nguồn lực tiềm năng để người dân tự phát huy giá trị của mình, “cho cần câu hơn là cho con cá” để đồng bào năng động hơn.

Để sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư cho các khu tái định cư, Thủ tướng nêu rõ, không chấp nhận công trình xây xong bỏ không, người dân không dùng.

Thủ tướng yêu cầu những công trình dự án phục vụ cộng đồng phải có sự tham gia rộng rãi ý kiến của người dân ngay từ khi có chủ trương đầu tư cho đến giám sát thực hiện, đánh giá hiệu quả sau khi công trình đưa vào cuộc sống. 

Cùng với đó, Thủ tướng lưu ý chính quyền các địa phương chú trọng xây dựng hệ thống chính trị ở khu tái định cư, tăng cường củng cố đoàn kết giữa người dân tái định cư và người dân sở tại. Đi liền với đó là ưu tiên trực tiếp giảm nghèo bền vững, thoát nghèo sớm ở vùng tái định cư.

Thủ tướng giao Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu cơ chế chia sẻ một phần lợi nhuận từ thủy điện Sơn La để tiếp tục phát triển.

“Đừng để tình trạng người dân vùng dự án nói làm thủy điện để làm gì mà chúng tôi không có đường đi, không có điện. Tất nhiên phải tuân thủ theo Luật Doanh nghiệp, nhưng cơ chế chia một phần lợi nhuận cho những người đã chia sẻ với thành công của dự án là rất quan trọng. Các bộ ngành nghiên cứu và báo cáo Thủ tướng. Đây là đặt bài toán để nghiên cứu, chưa phải là kết luận về vấn đề này”, Thủ tướng cho hay./.