Ngày Vu Lan: Con thương mẹ lắm! Mẹ có biết là con thương mẹ không?

Lễ Vu Lan là ngày lễ báo hiếu cha mẹ. Bàn về một ngày rất đặc biệt này, trong tản văn “Bông hồng cài áo”, Thiền sư nổi tiếng thế giới Thích Nhất Hạnh có nói: “Nếu anh còn mẹ, anh sẽ được cài một bông hoa màu hồng trên áo, và anh sẽ tự hào được còn mẹ. Còn nếu anh mất mẹ, anh sẽ cài lên áo một bông hoa trắng. 

Người cài hoa trắng sẽ thấy xót xa, nhớ thương không quên mẹ, dù người đã khuất. Người được hoa hồng sẽ thấy sung sướng, nhớ rằng rằng mình còn mẹ, và sẽ cố gắng để làm vui lòng mẹ, kẻo một mai người khuất núi, có khóc than cũng không còn kịp nữa…”. Và Thiền sư còn khuyên chúng ta, vào ngày này, ta hãy làm cho mẹ vui và đừng quên nói với mẹ rằng: “Con thương mẹ lắm. Mẹ có biết là con thương mẹ không?”.

Mỗi năm có một ngày lễ Vu Lan. Nhưng với những người con hiếu thảo thì ngày nào cũng là ngày lễ Vu Lan. Nghĩa là ngày nào cũng phải chăm sóc bố mẹ, làm cho bố mẹ vui.

Đại lễ Vu Lan báo hiếu.

Tôi may mắn có được một bông hồng cài trên ngực áo trong ngày lễ Vu Lan này. Tôi còn mẹ. Bố tôi mới mất cách đây 3 năm, khi Người đang ở tuổi 93. Còn mẹ tôi, ơn Giời, năm nay Cụ đã ở tuổi 97, nhưng vẫn rất khỏe mạnh và minh mẫn.

Ở quê tôi ngày xưa, người phụ nữ thường rất khổ, đã thế lại không được đi học. Người ta quan niệm, đàn bà và con gái mà biết chữ thì chỉ có viết thư ghẹo giai. Để có sự đoan chính thì phải “mù chữ”. Mẹ tôi không được đến lớp ngày nào. Nhưng không hiểu sao, bà lại thuộc Truyện Kiều. Thuộc làu làu từ đầu đến cuối. Thuộc do bà ngoại tôi dạy. Dạy truyền khẩu. Bà ngoại tôi cũng không biết chữ. Sau này, có cuốn Truyện Kiều, mẹ tôi lần theo từng câu thơ đã thuộc để nhận mặt chữ. 

Và như thế, người dạy mẹ tôi học, dạy mẹ tôi biết chữ là cụ…Nguyễn Du. Khi biết chữ rồi, mẹ tôi đọc tiếp những cuốn truyện thơ khác như Thạch Sanh, Tống Trân Cúc Hoa, Phạm Tải Ngọc Hoa. Đọc đến đâu, bà thuộc lòng đến đấy. Và rồi chính bà đã thành thày giáo, cô giáo đầu tiên của các con. Trong đó có tôi và nhà thơ Trần Nhuận Minh.

Ngày xư­­a, khi tôi còn là một cậu bé, vào ngày cuối năm, chiều 29 Tết, mẹ tôi th­­ường pha một thùng n­­ước vôi, buộc ngọn chổi rơm gọn lại, rồi bảo tôi ra quét vào các gốc cây. Tôi rất ngạc nhiên. Mẹ tôi bảo: “Để sắm áo mới cho cây cối. Ngày Tết, mình mặc áo mới, thì cây cối nó cũng đư­­ợc mặc áo mới chứ !”. Thế là tôi ra v­­ườn, lọ mọ quét nư­­ớc vôi lên từng gốc cây. Cây bưởi. Cây dừa. Cây cau. Cây na. Cây mít... 

Sáng mồng Một, đúng là ngày đầu năm mới, n­­ước vôi đã khô, cả khu vư­­ờn nhà tôi sáng rực lên, t­ưng bừng trong màu trắng đồng phục của cây cối. Bữa cỗ Tân xuân, mẹ tôi cũng lại xẻ thức ăn ra, chia làm nhiều phần, phần nào cũng có đầy đủ các món, xôi, chè, thịt, miến, d­­ưa hành... rồi bảo tôi cho gà, lợn, chó, mèo cùng ăn. Ngư­­ời ăn món gì thì những con vật nuôi trong nhà cũng đư­­ợc ăn những thứ ấy. Mẹ tôi bảo: “Mình có Tết, chúng nó cũng phải có Tết chứ !”. 

Một tối, mẹ tôi bảo tôi mang đèn ra v­ườn hái trầu, nhớ vặn to ngọn đèn, để cây trầu nhận ra chủ, không phải là kẻ trộm. Tr­ước khi hái, phải nói: "Trẩu trẩu trầu trầu. Mày làm chúa tao. Tao làm chúa mày. Tao không hái ngày. Thì tao hái đêm. Tỉnh dậy cho tao hái". Mẹ tôi bảo, ngày xư­a, mẹ tôi hái trầu đêm, bà tôi cũng dặn thế. Không nói nh­ư vậy, giàn trầu sẽ lụi. Tôi chẳng biết đấy có phải là câu ca dao không, hay chỉ là câu vè mẹ tôi chợt nghĩ ra để dạy tôi. Khi bà ngoại tôi mất, mẹ tôi xé chiếc khăn tang ra thành hàng trăm mảnh nhỏ : "Con hãy ra đeo tang cho cây cối đi, không cây nó héo lụi mất. Bà mất rồi. Con thấy cây cối nó có buồn không ?". Thế là tôi lại ra vư­ờn, lụi cụi đeo tang cho từng cây trầu, cây cau, cây na... Cả khu vư­ờn nhà tôi trắng xoá màu tang. Trong con mắt tôi, cây cối, trâu bò, gà lợn, chó mèo cũng có niềm vui, nỗi buồn như­­ những con ngư­­ời. Tình cảm ấy, tôi tiếp nhận đ­ược từ mẹ. Tiếp nhận rất tự nhiên và nói ra trong những bài thơ của mình cũng rất tự nhiên. Lúc ấy, tôi hoàn toàn không biết đó là thủ pháp nhân hoáở trong nghệ thuật. Mẹ tôi cũng không có ý định dạy tôi làm nghệ thuật. 

Và chắc chắn bà cũng chẳng biết thủ pháp nhân hóa là cái gì, và nghệ thuật là cái chi chi. Bà chỉ dạy các con làm một người tử tế. Mãi đến sau này, tôi mới hiểu được điều đó. Ấy là khi các anh chị tôi có con. Mẹ tôi dặn: “Chúng mày phải dạy trẻ con yêu thiên nhiên, yêu cây cối và các con vật trong nhà. Một đứa trẻ bẻ ngọn cây non mới trồng, bắn chết con chim đang bay, hay phang gẫy chân con gà, con chó thì rồi sau này lớn lên, chúng nó cũng sẽ làm điều ác đối với con ng­ời...”.

Mấy chục năm qua rồi, những bài học đầu đời ấy của mẹ tôi đối với tôi vẫn rất thấm thía. Mẹ tôi đã 97 tuổi, bà vẫn sống ở quê với cây cối, vư­­ờn tược, lợn gà, sống bằng tiền trợ cấp của con cái, chủ yếu là tôi và anh cả tôi. Các con đều có nhà cao cửa rộng ở thành phố cả. Nh­­ưng mẹ tôi không ra ở phố. Bà cụ không chịu nổi sự ồn ào, phồn tạp của phố ph­­ường. Cụ bảo: “Tao sinh ra ở đây, sống ở đây thì cũng chết ở đây thôi. Với nữa, chúng mày ra hết thành phố, tao cũng lại đi nốt, thì cây cối nó sống với ai?”. 

Mẹ tôi không ra phố, mà mấy anh em tôi cũng không thể về ở quê đ­­ược, nên bà chị gái tôi phải trụ lại ở quê để chăm sóc mẹ già. Dù bận bịu công việc đến đâu, tháng nào tôi cũng về quê. Rồi Tết nào cũng về. Có lần, chiều 29 Tết tôi về, thấy cây cối trong khu v­­ờn nhà tôi đã trắng xoá một màu đồng phục Tết như­­ năm nảo năm nào. Tôi ngạc nhiên quá, vì nhà tôi không còn trẻ con nữa. Các cháu nội ngoại của bố mẹ tôi cũng đều đi học xa, rồi cũng theo nhau ra thành phố ở cả. Mẹ tôi cư­­ời: “Mẹ quét chiều qua đấy. Quét thế cho cái v­­ườn nó ấm. Nh­­ư các con vẫn còn bé tí, vẫn lăng xăng ríu rít ở nhà...”./.