Brazil vượt qua vòng bảng ở vị trí thứ nhất, nhưng chỉ hơn đội xếp thứ hai Mexico hiệu số bàn thắng thua. Bảy điểm họ có được chỉ là kết quả của chiến thắng gây tranh cãi trước Croatia, trận hòa nhạt nhòa với Mexico và thắng lợi dễ dàng trước một Cameroon rệu rã.
HLV Scolari thiên về tính thực dụng nhiều hơn là "chất nghệ sĩ". (Ảnh: Getty)
Năm 2002, cũng chính Luiz Felipe Scolari dẫn dắt Brazil vô địch World Cup trên đất châu Á. Nhưng đội tuyển hồi đó vẫn nhận nhiều lời chỉ trích về lối chơi nhạt nhẽo, thiếu bản sắc truyền thống Brazil. Tới giờ, đội tuyển Brazil của World Cup 1982 vẫn được đông đảo người hâm mộ và giới chuyên môn nhắc tới với sự ngưỡng mộ, cho dù tập thể tài năng hồi đó đã phải dừng bước ở vòng hai. Tại World Cup ở Tây Ban Nha năm 1982, Brazil giành một loạt chiến thắng ấn tượng trước Liên Xô (2-1), Scotland (4-1), New Zealand (4-0), và Argentina (3-1), trước khi bị loại sau thất bại 2-3 trước Italy.
Nguyên nhân nào khiến Brazil thay đổi phong cách thi đấu?
Đội tuyển năm 1982 với dàn sao Socrates, Zico, Eder và Falcao... đã trình diễn thứ bóng đá tấn công làm say mê lòng người, nhưng rồi không thể vượt qua vòng hai sau thành tích thắng 4 và thua chỉ 1. Đó là một phần lý do buộc các đội tuyển Brazil tiếp sau phải điều chỉnh để hướng tới hiệu quả thi đấu. Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều ngôi sao của Brazil sang châu Âu thi đấu cho các CLB, và vô tình "Âu hóa" đội tuyển quốc gia của họ.
Nhưng đó không phải là hai nguyên nhân chính. Bóng đá Brazil thay đổi còn vì bị cuốn theo xu hướng phát triển chung của bóng đá thế giới.
Ngôi sao của Brazil tại World Cup 1950, Zizinho, đã cho xuất bản một cuốn hồi ký vào giữa những năm 1980. Trong đó, những dòng cuối cùng của ông đã mang tính cảnh báo: "Brazil giờ đây đã trao cho tiền vệ trung tâm, nhạc trưởng của đội bóng, một nhiệm vụ hoàn toàn khác xưa. Tiền vệ trung tâm là người có khả năng cầm bóng tới 70% tổng thời gian kiểm soát bóng của cả đội, nhưng giờ đây người chơi ở vị trí này chỉ tập trung vào phòng ngự, thay vì đóng vai trò kiến tạo các đợt tấn công".
Lối chơi của Brazil tại World Cup năm nay chưa tạo được sự thuyết phục. (Ảnh: AP)
Sự thay đổi này được coi là phản ứng đương nhiên trước việc các HLV ngày càng có nguy cơ mất việc vì những kết quả không như ý. Nỗi sợ thua trận dẫn đến quan điểm bóng đá an toàn là trên hết.
Các trận đấu bóng đá ngày càng đòi hỏi thể lực nhiều hơn. Khi có nhiều mẫu cầu thủ hoạt động giống vận động viên điền kinh, các khoảng trống trên sân đấu sẽ ít đi. Điều đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến lối chơi dựa nhiều vào khả năng kiểm soát bóng. Vì thế các đội bóng ngày càng ưu tiên đấu pháp tận dụng các đợt phản công nhanh và những tình huống cố định.
Dorival Junior, HLV từng đào tạo Neymar ở Santos, cho rằng bóng đá Brazil ngày nay đã quên cách ban chuyền bóng ở khu trung tuyến, thiếu những pha đột phá nhanh ở hai cánh với sự tham gia của các hậu vệ.
Sau khi Brazil thay đổi phong cách chơi bóng sau World Cup 1982, họ đã thêm hai lần đăng quang ngôi vô địch thế giới các năm 1994 và 2002, vào chung kết 1998. Nhưng khác xưa, Brazil ngày nay không còn tìm cách đánh bại đối phương bằng thế trận áp đảo, họ dựa nhiều vào việc tận dụng một số thời cơ tốt trong trận.
Đội tuyển Brazil đã chơi thế nào tại World Cup 2014?
"Tuyển Brazil đã bỏ qua khu trung tuyến, bởi vì họ thiếu một nhạc trưởng thực thụ. Tiền vệ Luiz Gustavo di chuyển quá gần các trung vệ, còn tiền đạo Neymar lại chạy quá sát Fred và Oscar, trong khi Hulk bị đẩy ra biên. Fernandinho, hay bất kỳ ai được xếp đá ở vị trí như anh ấy trận gặp Chile, bị cô lập hoàn toàn, chỉ biết ngước lên trời nhìn bóng từ phía dưới vọt qua đầu mình", cựu danh thủ Tostao nhận xét sau trận đấu nghẹt thở với Chile ở vòng hai.
Andre Kfouri, một bình luận viên thể thao có tiếng của Brazil, chung quan điểm: "Khu vực trung tuyến phải có nhiệm vụ điều nhịp trận đấu, phân phối bóng, nhưng nó dường như không tồn tại ở đội tuyển Brazil. Đội tuyển như bị chia làm hai nhóm riêng biệt, nói những thứ tiếng khác nhau nhưng vẫn bị buộc phải giao tiếp với nhau mà không có người phiên dịch".
Ở Confederations Cup hồi năm ngoái, Brazil đã thi đấu gắn kết hơn và giành ngôi vô địch. Giải đó Oscar thi đấu ở tuyến giữa, còn Neymar dâng cao bên cánh trái. Còn tại World Cup 2014, Neymar được yêu cầu chơi trung lộ nhiều hơn, trong khi Oscar bị đẩy ra biên. Scolari bố trí như vậy với hy vọng Neymar sẽ có nhiều khoảng trống hơn để hoạt động.
Nhưng những pha bóng nguy hiểm nhất của Brazil chỉ xuất hiện khi bộ đôi này chạy gần nhau để có thể phối hợp, hoặc khi Neymar có thể ban chuyền bóng với tiền đạo cắm Fred. Brazil muốn vươn tới đỉnh cao tại World Cup lần này thì cần phải tìm lại được sự gắn kết tốt hơn giữa các tuyến và các vị trí.
HLV Scolari mới phải triệu tập khẩn cấp nữ chuyên gia tâm lý Regina Brandao vào tuyển Brazil chỉ hai ngày trước trận tứ kết. Nhưng giới chuyên môn nhận xét vui rằng bà có thể giúp các cầu thủ vượt qua sức ép tâm lý, chứ không thể vào sân thi đấu ở tuyến tiền vệ./.