Theo ước tính của Hiệp hội mía đường Việt Nam (VSSA), đường lỏng nhập từ Trung Quốc và Hàn Quốc khiến ngành mía đường trong nước giảm sút thị phần, giảm sản lượng đường bán nội địa, tổng thiệt hại trong 3 năm 2015-2017, ước tính gần 527 tỷ đồng.
Theo số liệu được Hiệp hội Mía đường Việt Nam tham khảo từ Tổ chức Đường quốc tế (ISO), hàng năm có khoảng 400.000 – 500.000 tấn đường nhập lậu vào Việt Nam, trong số đó, đường bắp (còn gọi là đường lỏng) nhập khẩu chính thức vào Việt Nam cả trăm ngàn tấn/năm.
Trong khi đó, Việt Nam hiện có khoảng 300.000 ha mía, 38 nhà máy đường đang hoạt động, tổng công suất thiết kế 150.000 tấn mía/ngày, sản xuất ra khoảng 1,2-1,5 triệu tấn đường/năm các loại, trong đó khoảng 50% sản lượng là đường tinh luyện đạt quy chuẩn, tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. Sản lượng đường này đủ cung ứng cho nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Theo ông Phạm Hồng Dương, Phó Chủ tịch Hiệp hội mía đường Việt Nam: “Nếu chúng ta không sáng suốt và để mất thị trường trong nước. trong vòng 5 năm nữa. giá đường trong nước sẽ không nằm ở mức 11.000 đồng như hiện nay. Hiện, giá đường tại Việt Nam hiện đang không cao so với các nước, giá đường bán lẻ của Trung Quốc là 24.000 đồng/kg, đường Thái Lan 26.700 đồng/kg, như thế là vẫn cạnh tranh tốt.”
“Tại Mỹ hay châu Âu đã áp dụng chống phá giá, hình thức này có thể hiểu là trong nước bán giá cao nhưng đem ra nước ngoài lại bán giá thấp. Đó là chiến lược kinh doanh dài hơi mà Thái Lan, Trung Quốc đang dùng với Việt Nam”, ông Dương nói.
Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, trước đây đường bắp được cơ quan chức năng đưa vào danh mục có hạn ngạch để nhập khẩu. Tuy nhiên, gần đây, mặt hàng này không còn nằm trong danh mục những mặt hàng có hạn ngạch khi nhập khẩu. Đường lậu tràn vào mỗi năm 500.000-600.000 tấn, chiếm hơn 50% lượng đường tiêu thụ trong nước.
Giám đốc một DN sản xuất đường trong nước cho biết sau khi vào Việt Nam, loại đường nước này đã tác động khá mạnh đến việc tiêu thụ đường mía trong nước. Hiện lượng đường mía do DN này cung cấp cho các nhà máy nước ngọt, nước tăng lực đã giảm 50% so với trước đây. Gần đây, DN sản xuất, chế biến bánh kẹo cũng giảm hơn 30% lượng đường mía để chuyển sang sử dụng đường bắp.
Việt Nam là một thị trường tiêu thụ tiềm năng khi nhu cầu đường từ các công ty nước giải khát, nước tăng lực, KFC, bánh ngọt và thực phẩm nhanh tăng lên đáng kể trong nhiều năm qua, nhờ đó, đường lỏng dễ dàng được nhiều nhà máy sử dụng do giá quá rẻ, độ ngọt cao gấp nhiều lần đường mía.
Trước tình trạng nhiều doanh nghiệp than vãn đường lỏng đã gây nhiễu loạn thị trường trong nước, VSSA và các doanh nghiệp lớn ngành mía đường đang có kiến nghị Chính phủ về việc điều chỉnh áp dụng chính sách ưu đãi thuế bình đẳng giữ mặt hàng đường mía với đường lỏng.
Đường lỏng nếu từ Trung Quốc bán sang Việt Nam phải chịu mức thuế nhập khẩu 13%. Tuy nhiên, loại đường này thường được nhập vào các nước ASEAN rồi mới bán sang Việt Nam để được hưởng thuế suất 0%. Do không bị tính thuế nên đường bắp về đến các nhà máy với giá chưa tới 9.000 đồng/kg.
“VSSA đã kiến nghị Bộ Công Thương xem xét quyết định điều tra áp dụng biện pháp tự vệ đặc biệt đối với mặt hàng đường lỏng phân loại mã HS là 1702.6010, 1702.6020 theo quy định tại Điều 99 Luật Quản lý Ngoại thương”, ông Phạm Hồng Dương, Phó Chủ tịch VSSA cho biết.
Song song đó, để hỗ trợ người nông dân, một số công ty trong nước, trong đó có Coca-cola đã ký với VSSA thỏa thuận hợp tác, theo đó, doanh nghiệp sẽ hỗ trợ nông dân đầu tư trồng mía, bao tiêu đầu ra sản phẩm. Hợp đồng hợp tác giữa Coca-cola với VSSA sẽ kéo dài đến năm 2020./.