Trong phóng sự “Cảng 368 hoạt động bất thường, đe dọa môi trường sông Diễn Vọng” đăng trên VOV.VN ngày 23/5/2019 đã phản ánh những sai phạm tại cảng 368 đe dọa trực tiếp môi trường sông Diễn Vọng, vịnh Cửa Lục và ảnh hưởng tới cả vịnh Hạ Long.

Không chỉ bất thường trong hoạt động mà ngay từ việc cấp phép cho bến cảng này cũng là một dấu hỏi, hé lộ nhiều khuất tất trong quá trình triển khai dự án đầu tư xây dựng Công viên nghĩa trang An Lạc tại huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh của Công ty cổ phần Tập đoàn INDEVCO.  

Từ Công viên nghĩa trang An Lạc đến Cảng 368…

Dự án Công viên nghĩa trang An Lạc được UBND tỉnh Quảng Ninh cấp Giấy chứng nhận đầu tư ngày 28/5/2013 cho INDEVCO với tổng mức đầu tư lên tới trên 1.500 tỷ đồng, quy mô sử dụng đất lên tới hơn 630 ha. Dự án này được kỳ vọng sẽ trở thành khu công viên nghĩa trang được đầu tư hoàn chỉnh, khép kín với công nghệ ứng dụng hiện đại, quy mô cấp vùng sử dụng chung cho thành phố lớn như Hạ Long, Cẩm Phả và huyện Hoành Bồ.

vov_db_4_igbp.jpg
Dự án Công viên nghĩa trang An Lạc có tổng mức đầu tư đăng ký lên tới trên 1.500 tỷ đồng với quy mô hơn 630 ha.

Diện tích đất “khủng” hơn 630 ha của dự án Công viên nghĩa trang An Lạc không hiểu vì lý do gì lại được quy hoạch bao trùm toàn bộ phần phía Bắc khoáng sàng than Hà Ráng - Tây Ngã Hai và Dự án khai thác mỏ than Hòa Bình (phân khu Tây Ngã Hai) đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp Giấy phép khai thác khoáng sản vào cuối năm 2008 cho Công ty Than Hạ Long-TKV với thời hạn khai thác 10 năm (?).

Thời điểm tỉnh Quảng Ninh cấp giấy chứng nhận đầu tư và giao đất thực hiện dự án Công viên nghĩa trang An Lạc cho INDEVCO, Công ty Than Hạ Long vẫn đang hoạt động khai thác than theo giấy phép còn hiệu lực! Điều này dẫn tới một thực tế, quá trình triển khai dự án trên khai trường đang khai thác than thì đương nhiên “vấp” phải nhiều vỉa than và INDEVCO “nghiễm nhiên” tổ chức thu hồi, tập kết và làm các thủ tục để tiêu thụ một khối lượng lớn than tận thu.
Thời điểm tỉnh Quảng Ninh cấp giấy chứng nhận đầu tư và giao đất thực hiện dự án Công viên nghĩa trang An Lạc, Công ty Than Hạ Long vẫn đang hoạt động khai thác than theo giấy phép còn hiệu lực! 
Để phục vụ mục tiêu tận thu, tiêu thụ than, ngày 9/12/2014, Cảng 368 ra đời với tổng mức đầu tư đăng ký lên tới 100 tỷ đồng, công suất 1 triệu tấn/năm, đảm nhận sứ mệnh chính là “tập kết, xuất than thu hồi” từ việc thi công dự án đầu tư xây dựng Công viên nghĩa trang An Lạc đến hết năm 2028
Indevco tận thu được bao nhiêu tấn than?
Sau hơn 5 năm triển khai dự án Công viên nghĩa Trang An Lạc nhưng đến nay vẫn chưa có một cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm liên quan nào từ địa phương đến trung ương có thể khẳng định rõ một con số chính xác, dựa trên căn cứ khoa học và cơ sở pháp lý, rằng INDEVCO đã thu hồi được bao nhiêu tấn than (?).
Theo thông tin từ các cơ quan chức năng, đến nay con số thống kê số lượng than thu hồi đều do chính doanh nghiệp tự lập, mà con số này trong một số văn bản liên quan cũng thấy sự mập mờ đến khó hiểu ở mỗi thời điểm khác nhau.
Cảng 368 ra đời đảm nhận sứ mệnh chính là “tập kết, xuất than thu hồi” từ việc thi công dự án đầu tư xây dựng Công viên nghĩa trang An Lạc đến hết năm 2028.
Đơn cử, đến tháng 5/2017, INDEVCO báo cáo Sở Tài nguyên và Môi trường Quảng Ninh đã thu hồi 185.000 tấn than nhưng đến tháng 11 năm 2018 báo cáo tổng hợp lên Tổng cục Địa chất và Khoáng sản con số than thu hồi chỉ còn hơn 154.000 tấn (?). Đó là con số doanh nghiệp tự thống kê và báo cáo, còn con số thực thu hồi than, chắc có lẽ chỉ có INDEVCO mới biết chính xác là bao nhiêu!

Trong khi đó, cơ sở để kiểm tra, kiểm soát doanh nghiệp kê khai đúng, thống kê đủ số lượng, chất lượng, chủng loại than đã tận thu trên thực tế ngày càng nan giải. Bởi ngay từ khi cho phép INDEVCO khai thác, thu hồi than trong phạm vi khu vực có dự án đầu tư xây dựng công trình, song không tính toán lượng than sẽ thu hồi, mặc dù khu vực này đã có kết quả thăm dò và cũng không thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản…

Ngoài ra, lượng than INDEVCO đã tận thu được sau nhiều năm, đến nay chắc còn chẳng bao nhiêu ở Cảng 368 vốn là đầu mối khép kín để tập kết và xuất than. Doanh nghiệp tiêu thụ số lượng than bao nhiêu, bán cho ai với giá thế nào cũng là một khía cạnh cần các cơ quan chức năng làm rõ.

Indevco thực hiện nghĩa vụ với nhà nước như thế nào?

Theo báo cáo của INDEVCO, đến 31/5/2017 doanh nghiệp đã thực hiện các nghĩa vụ tài chính theo quy định của nhà nước liên quan đến thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường… đối với 185.000 tấn than nguyên khai các loại đã thu hồi.

Trụ sở Công ty Cổ phần Tập đoàn Indevco tại thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

Trao đổi về vấn đề INDEVCO thực hiện các nghĩa vụ tài chính với nhà nước như thế nào với đại diện Cục thuế tỉnh Quảng Ninh, ông Hoàng Văn Mạnh khẳng định, INDEVCO đã thực hiện nghiêm túc về nộp thuế, đóng thuế đầy đủ và đến thời điểm này đơn vị không nợ thuế. Tuy nhiên ông Mạnh lại viện dẫn Điều 73, Luật quản lý Thuế quy định về bảo mật thông tin của người nộp thuế để từ chối cung cấp thông tin cụ thể INDEVCO đã kê khai như thế nào và nộp thuế bao nhiêu để thực hiện các nghĩa vụ tài chính với nhà nước (?).  

Riêng đối với nghĩa vụ nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với lượng than thu hồi trong quá trình thi công dự án Công viên nghĩa trang An Lạc, đến nay INDEVCO vẫn chưa thực hiện. Cho dù cách đây 5 năm, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản đã có kết luận và yêu cầu doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ này.

Các cấp chính quyền tỉnh Quảng Ninh thì tới tận giữa năm 2017 mới bắt đầu rốt ráo ban hành hàng loạt văn bản yêu cầu doanh nghiệp khẩn trương lập bản tự kê khai thông tin tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản gửi Tổng cục Địa chất và Khoáng sản xem xét, thẩm định, phê duyệt, làm cơ sở để thực hiện nghĩa vụ nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản theo quy định.

Đến đầu năm 2018, tức là sau 4 năm kể từ khi bắt đầu thu hồi than, INDEVCO mới rục rịch có những động thái đầu tiên để thực hiện nghĩa vụ của doanh nghiệp với nhà nước đối với tiền cấp quyền khai thác khoáng sản. Câu chuyện “thả gà ra đuổi” đối với các cơ quan quản lý nhà nước bắt đầu khi “dưới đùn trách nhiệm lên trên, trên lại đẩy trách nhiệm xuống dưới”.

Đùn đẩy trách nhiệm… nhà nước thất thu

Ngày 10/1/2018, INDEVCO có công văn gửi Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh đề nghị hướng dẫn thực hiện nộp tiền cấp quyền khai thác khoảng sản. Cục Thuế Quảng Ninh đã phản hồi với INDEVCO: Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Sở Tài nguyên và Môi trường cấp tỉnh là cơ quan tiếp nhận kiểm tra, xác nhận tính pháp lý, mức độ đầy đủ của các hồ sơ tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản do tổ chức, cá nhân nộp; tổ chức tính và trình Bộ Tài nguyên và Môi trường, Chủ tịch UBND cấp tỉnh phê duyệt tiền cấp quyền khai thác khoáng sản…

Quả bóng trách nhiệm xác định nghĩa vụ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với INDEVCO tiếp tục được đẩy lên, đùn xuống bằng nhiều văn bản, nhiều công văn trong suốt 2 năm qua.

Mặc dù UBND tỉnh Quảng Ninh đã đồng gửi công văn số 8576/UBND-TM3 ngày 15/11/2018 tới Cục thuế, khẳng định rõ nghĩa vụ nộp tiền cấp quyền khai thác khoảng sản đối với lượng than thu hồi trong quá trình thi công dự án Công viên nghĩa trang An Lạc đối với INDEVCO, nhưng không hiểu sao, ông Hoàng Văn Mạnh, đại diện Cục Thuế tỉnh Quảng Ninh lại quả quyết: “Tôi không biết có phải nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản không, bởi vì cấp quyền khai thác khoáng sản là đơn vị phải khai thác thì phải được cấp quyền, nhưng đây đơn vị không khai thác, người ta làm cái An Lạc Viên trong quá trình khai thác tận thu được thì cơ quan thuế cũng chưa xác định được là có phải nộp hay không…”.

Quả bóng trách nhiệm xác định nghĩa vụ tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với INDEVCO tiếp tục được đẩy lên, đùn xuống bằng nhiều văn bản, nhiều công văn trong suốt 2 năm qua theo phương thức: INDEVCO đẩy lên UBND tỉnh Quảng Ninh, tỉnh đẩy lên Tổng cục Địa chất và Khoáng và đến cuối tháng 5 vừa qua,Tổng cục lại đẩy trách nhiệm trở lại INDEVCO.

Trong công văn số 1242/ĐCKS-KTĐCKS ngày 24/5/2019 của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản gửi INDEVCO nêu rõ: Công văn và tài liệu gửi kèm theo của công ty (trong đó chỉ kê khai tổng khối lượng thu hồi hơn 154.000 tấn than) là chưa đầy đủ để làm rõ cơ sở pháp lý của việc thu hồi than cũng như địa chỉ tiêu thụ than…

Ông Lại Hồng Thanh, Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam: Ngoài yêu cầu INDEVCO bằng văn bản sẽ đề xuất tiến hành kiểm tra thực tế và các hồ sơ tài liệu cụ thể liên quan.

Trả lời phỏng vấn của phóng viên VOV Đông Bắc, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam Lại Hồng Thanh, phân tích: “Chúng ta phải xác định hơn 154.000 tấn than này nó bao gồm chủng loại than nào, vì than ở vùng này là than đầu vỉa, chính vì vậy mà chất lượng than không đồng đều, có chỗ có nhiệt lượng và độ tro cao, có chỗ thì nhiệt lượng và độ tro thấp. Tương ứng với mỗi khối lượng đó sẽ có giá tính thuế tài nguyên khác nhau và giá tính thuế tài nguyên là cơ sở để chúng ta tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản.

Ngoài công văn thông báo về khối lượng, thì công ty phải có những tài liệu chứng cứ, đặc biệt là các tài liệu liên quan đến khối lượng và chất lượng than thu hồi tương ứng.”.

Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã chính thức yêu cầu INDEVCO bằng văn bản trước ngày 30/6/2019 cung cấp đầy đủ thông tin về từng chủng loại, khối lượng than tương ứng phù hợp với giá tính thuế tài nguyên do UBND tỉnh Quảng Ninh đã ban hành; đặc biệt phải bổ sung và cung cấp đầy đủ hóa đơn, chứng từ chứng minh tổng khối lượng cũng như lượng than đã thu hồi theo từng năm từ khi có hoạt động thu hồi cho đến khi kết thúc. Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cũng sẽ đề xuất tiến hành kiểm tra thực tế và các hồ sơ tài liệu cụ thể liên quan đến vấn đề này.

Xác định nghĩa vụ nộp tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với nhà nước của INDEVCO rơi vào tình trạng “thả gà ra đuổi” bởi ngay từ đầu các cơ quan chức năng liên quan không tính toán lượng than sẽ thu hồi cho dù khu vực này đã có kết quả thăm dò, cũng không thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản… trước khi cho phép doanh nghiệp khai thác, thu hồi than trong quá trình thi công dự án Công viên nghĩa trang An Lạc. Nếu không có động thái quyết liệt, cụ thể, thống nhất giữa các cơ quan liên quan từ trung ương đến địa phương thì không biết đến bao giờ lợi ích của nhà nước mới được đảm bảo (?).

Trong quá trình triển khai dự án Công viên nghĩa trang An Lạc còn hé lộ nhiều khuất tất xuyên nhiệm kỳ, thậm chí là lãng phí, vi phạm các quy định của pháp luật liên quan đến công tác quy hoạch; thẩm quyền, trình tự, thủ tục trong công tác cấp phép, quản lý dự án, quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản của đất nước./. 

"Sau khi VOV.VN đăng tải phóng sự “Cảng 368 hoạt động bất thường, đe dọa môi trường sông Diễn Vọng”, Lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển 368 đã phản hồi với VOV Đông Bắc những thông tin trong bài báo là đúng với thực tế. Phía Cảng 368 sẽ nghiêm túc khắc phục, chấn chỉnh những tồn tại và chấm dứt các hoạt động không được phép. Ngày 29/5/2019, UBND huyện Hoành Bồ cũng đã tiến hành kiểm tra việc khắc phục các tồn tại đối với hoạt động tại cảng này. 
Ông Vũ Trọng Hiếu - Giám đốc Cảng 368
Trả lời phỏng vấn phóng viên VOV chiều ngày 17/6/2019, ông Vũ Trọng Hiếu - Giám đốc Cảng 368 cho biết đơn vị đang xây dựng hệ thống rãnh thu gom nước thải bề mặt, hệ thống xử lý nước thải theo quy hoạch và bản cam kết môi trường. Cảng 368 cũng tiến hành sắp xếp lại các phương tiện, trang thiết bị phục vụ hoạt động tập kết; tháo dỡ toàn bộ các trang thiết bị, các hệ thống sàng; đồng thời, hàng hóa là than tại Cảng đều đã được che phủ bạt theo yêu cầu của UBND huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh"./.