Sau 3 năm tập trung phát triển, tại tỉnh Long An có trên 200 hợp tác xã (HTX), Liên minh HTX nông nghiệp. Tuy nhiên, do khó khăn về vốn kiểu mạnh ai nấy làm khiến hoạt động không hiệu quả và một loạt HTX đã phải giải thể.
Tính đến tháng 5/2021, trong số hơn 200 HTX ở Long An thì có 21 HTX, 2 Liên hiệp HTX Nông nghiệp đã phải giải thể. Một số HTX khác đã ngưng hoạt động để thực hiện thủ tục giải thể. Theo nhiều nông dân, nguyên nhân của việc HTX, liên hiệp HTX hoạt động không hiệu quả là bởi thiếu cơ sở vật chất, xã viên hoạt động rời rạc kiểu mạnh ai nấy làm; người cầm trịch HTX hạn chế về năng lực tổ chức sản xuất khi chủ yếu là cung ứng dịch vụ đầu vào, thiếu liên kết tiêu thụ đầu ra… Trong đó, một vấn đề lớn nhất đối với hoạt động của HTX dù đã ổn định nhiều năm là vốn; nhiều xã viên chưa thực sự tin tưởng vào HTX để góp vốn.
HTX Thanh Phú Long, huyện Châu Thành, tỉnh Long An có 63 xã viên với 68 ha đất trồng thanh long. Đi vào hoạt động hơn 4 năm qua, HTX Thanh Phú Long được đánh giá là một trong số HTX hoạt động hiệu quả, nhưng đến nay cũng đang phải đối diện với khó khăn này.
Ông Nguyễn Quốc Trịnh, Giám đốc HTX Thanh Phú Long, Chủ tịch Hiệp hội Thanh Long tỉnh Long An bộc bạch, HTX cũng có tài sản nhưng là tài sản chung để khi vay vốn cần thế chấp ngân hàng mới cho vay. “Hiện HTX đang thiếu vốn để tái đầu tư trong khi doanh nghiệp đầu ra khi thu mua họ cũng mua nợ, chiếm dụng vốn của HTX và tỷ lệ trả ngay cũng rất ít, nên nhiều HTX đang rất khó khăn”, ông Trịnh chia sẻ.
Một hiện tượng nữa được đại diện các HTX nêu ra, đó là giữa ban điều hành HTX và xã viên không tìm được tiếng nói chung. Theo đại diện một số HTX, lợi nhuận có được thì chia nhưng khi thua lỗ người đứng đầu HTX phải chịu trách nhiệm. Xã viên không tiếp tục góp vốn, nên có rất nhiều HTX dù chưa giải thể nhưng hiện chỉ hoạt động cầm chừng.
Trước tình hình thị trường nông sản ngày càng khó khăn vì dịch bệnh Covid-19, nhiều ý kiến nhận định việc phát triển các mô hình HTX trong thời gian tới rất khó khăn bởi xã viên chưa thật sự nhận thức đầy đủ trách nhiệm, quyền lợi của mình.
Ông Trương Quang An, Giám đốc HTX xuất nhập khẩu, thương mại Thanh Long Tầm Vu, tỉnh Long An cho biết, HTX có đất, có trụ sở cũng là dạng hiếm, đa số là đất mượn của thành viên, hoặc tự đi thuê nên nếu muốn làm ăn lớn sẽ rất khó tiếp cận vốn. “Nhiều khi HTX phải tuyên truyền cho người dân hiểu được luật HTX kiểu mới, có trên 50% người dân họ chưa hiểu được vấn đề nhưng tự HTX vận động rất khó. Người dân phần lớn vẫn suy nghĩ theo tư duy cũ, nên khi vào HTX vẫn sợ khi làm ăn thua lỗ sẽ bị mất đất”, ông An bày tỏ.
Trước thực trạng trên, ngành chức năng của tỉnh Long An đang tiến hành rà soát mô hình hoạt động của các HTX. Phương án được ngành chức năng của tỉnh Long An đưa ra là, với những HTX ngưng hoạt động lâu ngày sẽ tập trung vận động, hỗ trợ và hướng dẫn HTX giải thể tự nguyện theo quy định, hoặc hỗ trợ chuyển đổi sang loại hình kinh doanh khác.
Với những HTX đang hoạt động hiệu quả, ngành nông nghiệp và chính quyền địa phương sẽ hỗ trợ trong công tác thực hiện các tiêu chí HTX điểm và HTX điển hình, nhằm củng cố lại bộ máy quản lý HTX, công tác tổ chức đại hội thành viên thường niên, nhiệm kỳ và xây dựng phương án sản xuất kinh doanh….
Ông Lê Hồng Sơn, Phó Chi Cục trưởng Chi cục phát triển nông thôn và thuỷ lợi tỉnh Long An cho rằng, so với những năm trước thì mô hình HTX đã có những bước phát triển tốt tuy nhiên cũng còn một số vấn đề chưa được như kỳ vọng.
“Trên cơ sở những chính sách ban hành, các ngân hàng cũng hỗ trợ cho vay nhưng năng lực nội tại của HTX cũng phải xây dựng được phương án kinh doanh mới được vay. Đối với hỗ trợ về mặt con người, cán bộ trình độ cũng đã hỗ trợ nhưng để HTX đáp ứng cũng cần quá trình. Hiện nay số lượng các HTX đang phát triển tại các địa phương quá nhiều nên hướng sắp tới cũng sẽ tinh gọn lại, đáp ứng hiệu quả và đúng với bản chất”, ông Sơn chia sẻ.
Trước sự cạnh tranh ngày càng gay gắt nhưng năng lực của HTX nông nghiệp chưa đáp ứng được do sản xuất còn theo tập quán cũ, nên chưa thấy lợi ích lâu dài. Bởi vậy, trong thời gian tới Long An tập trung củng cố số lượng HTX hoạt động hiệu quả đạt ít nhất 50%. Cùng với đó tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc sản xuất kinh doanh, tiếp cận chính sách; nâng cao hiệu quả hoạt động trong việc xây dựng nhãn hiệu, xúc tiến thương mại, xây dựng chỉ dẫn địa lý và truy xuất nguồn gốc sản phẩm của HTX./.