An ninh năng lượng và phát triển năng lượng bền vững luôn là mối quan tâm hàng đầu của Việt Nam. Bên cạnh việc khai thác các nguồn năng lượng hiện hữu để đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế và toàn xã hội, việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là một trong những giải pháp hữu hiệu giúp bảo tồn nguồn năng lượng quốc gia, bảo vệ môi trường bền vững.

Áp lực nguồn cung năng lượng

Việc đưa vào thực thi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thời gian qua đã dần đi vào đời sống, hình thành thói quen sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong mọi hoạt động của xã hội; giảm cường độ năng lượng trong các ngành nghề, lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, khu vực sản xuất công nghiệp vẫn được xem là đối tượng cần nỗ lực triển khai nhiều hoạt động tiết kiệm năng lượng hơn nữa.

Số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy, tiêu thụ năng lượng trong lĩnh vực công nghiệp vẫn đang chiếm tới hơn 47% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc. Trong khi đó, tiềm năng kỹ thuật để tiết kiệm năng lượng trong khu vực công nghiệp ở Việt Nam từ 20 - 30%, thậm chí có những khu vực lên tới 40%. Do vậy, tiết kiệm năng lượng càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh các nguồn năng lượng sơ cấp hiện không đáp ứng được nhu cầu năng lượng của nền kinh tế, nhất là khi Việt Nam đã phải nhập khẩu than cho phát điện và sẽ nhập khẩu LPG từ năm 2023.

Dây chuyền công nghệ tiên tiến giúp tiết kiệm năng lượng cho các ngành công nghiệp.

Ông Hoàng Quốc Vượng, Thứ trưởng Bộ Công Thương cho hay, thách thức rất lớn đang đặt ra cho ngành năng lượng Việt Nam, khi tổng công suất điện của Việt Nam hiện mới chỉ có khoảng 54.000MW. Để đáp ứng nhu cầu 60.000MW điện vào năm 2020  và khoảng 130.000MW vào năm 2030 thì việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sẽ góp phần quan trọng trong việc đảm bảo cung ứng điện.

“Mặc dù tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện trong thời gian tới sẽ giảm nhiều so với trước đây, vào khoảng 8,5% trong giai đoạn 2021-2025 và khoảng 7,5% trong giai đoạn 2026-2030 (trong khi có thời điểm trước đây tăng trưởng tới hơn 12%/năm; giai đoạn 2016-2020 tăng trưởng trung bình là 11%) nhưng nhu cầu điện cho sản xuất và đời sống vẫn rất cao”, Thứ trưởng Hoàng Quốc Vượng cho biết.

Nỗ lực tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả thời gian qua cũng đạt được một số kết quả đáng ghi nhận. Theo đại diện Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương), trong giai đoạn các năm từ 2011-2015, Việt Nam đã tiết kiệm từ 5 - 8% tổng mức tiêu thụ năng lượng. Trong đó, cường độ năng lượng của các ngành sản xuất công nghiệp, tiêu thụ nhiều năng lượng giảm dần trong giai đoạn 2011-2015 như ngành thép (giảm 8,09%); ngành xi măng (giảm 6,33%); ngành dệt sợi (giảm 7,32%).

Ông Trịnh Quốc Vũ, Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững cho hay, theo kịch bản của Chương trình Quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030, đến năm 2030, Việt Nam sẽ phấn đấu giảm mức tiêu hao năng lượng trung bình trong các ngành công nghiệp, ngành thép giảm từ 5-16,5%; hóa chất hơn 10%; xi măng gần 11%; nhựa từ 21,55 – 24,81% so với giai đoạn 2015-2018. Đối với các khu, cụm công nghiệp, sẽ có từ 70-90% doanh nghiệp được tiếp cận và áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng.

Đẩy lùi công nghệ cũ

Để nâng cao hơn nữa việc sử dụng năng lượng hiệu quả trong các ngành công nghiệp, nhiều chuyên gia cho rằng, ngoài việc hình thành thói quen sử dụng năng lượng tiết kiệm, các giải pháp về công nghệ mới cũng cần được áp dụng để nâng cao hiệu suất tiết kiệm năng lượng, đẩy lùi các công nghệ cũ.

So sánh mức tiêu thụ năng lượng Việt Nam với mức trung bình của thế giới, PGS. TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, mức tiêu thụ của Việt Nam chỉ bằng khoảng 30-35%, tiêu thụ điện chỉ bằng khoảng 60%, nhưng về mặt chiến lược, vấn đề sử dụng bền vững và hiệu quả năng lượng mới là điều cần được quan tâm đặc biệt.

Hơn nữa, trong thời gian tới, nhiều nhà đầu tư dịch chuyển sang Việt Nam do thương chiến Mỹ - Trung, rất dễ có thể gây ra bùng nổ đầu tư “công nghệ cũ – tốn năng lượng”. Vì thế, Việt Nam cần có cách tiếp cận mới về sử dụng năng lượng cũng như điều chỉnh chiến lược phát triển năng lượng cả từ phía cầu sử dụng.

Chủ tịch Hội Khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam - ông Đỗ Hữu Hào đề xuất, nhà nước cần đưa ra các hoạt động cụ thể nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư giải pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả theo hướng thay đổi dây chuyền, công nghệ lạc hậu bằng dây chuyền công nghệ tiên tiến hiệu suất cao tiết kiệm năng lượng; xây dựng quy chuẩn và tiêu chuẩn về hiệu suất năng lượng tối thiểu đối với các thiết bị tiêu tốn nhiều năng lượng, hiệu suất thấp.

Bởi lẽ, bản chất cuối cùng của tiết kiệm năng lượng là đổi mới công nghệ và nâng cao năng suất. Trong đó, đổi mới, nâng cấp, cải tiến sắp xếp lại dây chuyền sản xuất là 3 yếu tố quan trọng. Nếu các doanh nghiệp thực hiện tốt sẽ mang lại hiệu quả cao, tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm, ông Hào nêu quan điểm./.