Hôm nay (17/3), tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương tổ chức hội thảo “Rà soát thể chế chuỗi giá trị lúa gạo”, nhằm thảo luận những chính sách quản lý ngành lúa gạo với mục tiêu đảm bảo an ninh lương thực và xuất khẩu gạo chất lượng.

Trình bày kết quả nghiên cứu rà soát thể chế chuỗi giá trị lúa gạo, ông Đặng Quang Vinh, Nghiên cứu viên, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho biết, ngành lúa gạo là một trong những ngành kinh tế thành công nhất của Việt Nam xét về tăng trưởng sản lượng.

Trong giai đoạn 2005-2015, diện tích canh tác và sản lượng lúa của Việt Nam đều tăng mặc dù đất diện tích tự nhiên giảm đi do quá trình đô thị hóa. Sản lượng gạo của Việt Nam đã tăng gần 10 triệu tấn với diện tích canh tác tăng thêm khoảng 600.000 ha nhờ tăng vụ.

Về năng suất, trung bình giai đoạn 2005-2015, Việt Nam đạt 5,4 tấn/ha, cao hơn so với nhiều nước trồng lúa khác. Sự gia tăng sản lượng lúa gần như liên tục trong suốt hơn 2 thập kỷ qua đã giúp Việt Nam không những đảm bảo an ninh lương thực trong nước mà còn liên tục là một trong 3 nước xuất khẩu gạo nhiều nhất thế giới.

Cụ thể, từ mức xuất khẩu 1,99 triệu tấn năm 1995, sản lượng gạo xuất khẩu đã tăng lên mức 3,48 triệu tấn năm 2000 và 8,02 triệu tấn vào năm 2012. Tuy nhiên, quy mô sản xuất lúa gạo ở Việt Nam còn hạn chế, trung bình 0,44 ha/hộ, chất lượng gạo thấp, nhiều chủng loại, không đồng đều, nên giá gạo của Việt Nam vẫn thấp hơn so với các nước khác.

Theo ông Đặng Quang Vinh, ngành lúa gạo sẽ gặp nhiều thách thức trong thời gian tới như: phân mảnh đất đai, khó áp dụng khoa học kỹ thuật để nâng cao năng suất; biến đổi khí hậu, ngập mặn, hạn hán, thiếu nước và thói quen canh tác dùng nhiều hóa chất gây ô nhiễm đất, không bền vững.

Ông Đào Thế Anh, Phó Viện trưởng Viện Cây lương thực và cây thực phẩm, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho rằng, phân bổ nguồn lực đất đai, lao động còn nặng tính hành chính; có quá nhiều rào cản đối với thị trường đất nông nghiệp; tính chất kế hoạch hóa còn nặng nề.

Do đó, theo ông Đào Thế Anh, thách thức lớn nhất hiện nay là thay đổi thể chế quản lý ngành lúa gạo và chuỗi giá trị lúa gạo theo hướng quản lý chất lượng và thúc đẩy hợp tác liên kết trong chuỗi mới cải thiện được năng lực cạnh tranh.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cũng cho rằng, đối với chính sách đất đai cần thảo luận kỹ vấn đề thị trường cho thuê đất nông nghiệp. Hiện nay, việc điều chỉnh quy hoạch và tập trung ruộng đất là chưa đủ để tăng thu nhập cho nông dân, cần có khuyến nông tốt, nghiên cứu tư vấn thị trường.

Chính sách tín dụng cần đề cập đến là tín dụng cho Hợp tác xã kiểu mới và cải cách tín dụng nông nghiệp theo dự án, không nên theo thế chấp đất đai. Bên cạnh đó, cần chuyển đổi tư duy trọng cung sang tư duy trọng chất, đặc biệt là coi trọng năng suất lao động và thu nhập của người dân./.

Ngã rẽ nào cho lúa gạo Việt Nam?

Chọn ngã rẽ nào cho lúa gạo Việt Nam đang là câu hỏi và cũng là mục tiêu tìm kiếm của ngành lúa gạo hiện nay.