Tháng 9/1973, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta đang còn ác liệt, vị Lãnh tụ Cuba Fidel Castro đã vượt nửa vòng trái đất để đến thăm Việt Nam. Đây cũng vị Nguyên thủ nước ngoài đầu tiên thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam khi chiến tranh chưa kết thúc.

Hình ảnh cảm động và thân thiết của Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Thủ tướng Fidel Castro tại Quảng Trị tháng 9/1973 trong chuyến thăm đầu tiên của Fidel Castro tới Việt Nam (Ảnh: TTXVN) .

Chuyến thăm lịch sử của Lãnh tụ Cuba Fidel Castro bất chấp mọi khó khăn, nguy hiểm, đi vào vùng tuyến lửa Quảng Trị đã để lại ấn tượng, tình cảm tốt đẹp trong lòng nhân dân Việt Nam. 

Đến bây giờ, ông Dương Tú Anh, 80 tuổi, trú tại khu phố 8, phường Đông Giang, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị vẫn không quên khoảnh khắc lịch sử ông vinh dự được tham gia đoàn đón tiếp Lãnh tụ Cuba Fidel Castro. 

Lúc đó, ông Dương Tú Anh là Bí thư Huyện ủy huyện Cam Lộ, nơi ông Fidel Castro sẽ viếng thăm. Ông kể lại, Lãnh tụ Cuba Fidel Castro cùng đồng chí Phạm Văn Đồng vượt vĩ tuyến sông Bến Hải, cầu Hiền Lương để đến với bà con nhân dân nơi vùng khói lửa, chỉ còn mười mấy cây số nữa là căn cứ quân sự của Mỹ.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồ Sỹ Sô, 77 tuổi hiện sống tại xã Vĩnh Giang, huyện Vĩnh Linh tỉnh Quảng Trị là người may mắn chứng kiến gần như trọn vẹn chuyến thăm lịch sử của lãnh tụ Fidel Castro. Ông cũng là người đã chụp và lưu lại 250 bức ảnh quí giá chuyến thăm của Fidel Castro tới vùng giải phóng Quảng Trị. 

Số ảnh này được ông bảo quản trong những tàu lá chuối, bên ngoài bọc giấy báo, sau này ông chọn 50 bức ảnh để triển lãm và đưa và hồi ký vào năm 2011.

Đã 43 năm, ông Hồ Sỹ Sô cảm thấy vô cùng vinh dự khi được tham gia vào chuyến thăm này, cũng là người may mắn vì trở thành số ít những người chụp được những bức ảnh quý giá về chuyến thăm của Ngài Fidel Castro tới vùng “đất lửa” Quảng Trị.

Ông Hồ Sĩ Sô cũng dành cho vị lãnh tụ của đất nước Cuba anh em một tình cảm sâu đậm: "Ngày đó tôi chụp 250 kiểu ảnh đen trắng. Ngỡ ngàng nhất việc được đón Fidel Castro, bởi vì việc bố trí lúc bấy giờ giữa Nam và Bắc là một chuyện lớn. Lúc đó phương tiện thô sơ lắm không phải như bây giờ đâu". 

Trong chuyến thăm lịch sử của Lãnh tụ Cuba Fidel Castro tại Quảng Trị đã xảy ra tình huống bất ngờ. Khi đoàn xe vào thăm vùng giải phóng Quảng Trị đang trên đường ra Quảng Bình, ông Fidel Castro yêu cầu dừng xe khi thấy một số người đang cáng người bị thương. Ông xúc động trước hình ảnh một nữ thanh niên bị thương do đụng phải bom bi khi đang cùng đoàn Thanh niên địa phương san lấp hố bom. Ngay lập tức, ông yêu cầu bố trí ô tô khẩn cấp đưa người bị nạn đi cấp cứu.

Sau 43 năm kể từ khoảnh khắc đó, chúng tôi tìm gặp nữ thanh niên may mắn được ông Fidel Castro cứu sống. Đó là bà Nguyễn Thị Hương, 59 tuổi, trú tại khu phố 4, phường 1, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Bà bồi hồi nhớ lại khoảnh khắc định mệnh đó. Lúc đó, bà đang lấp hố bom thì cuốc phải bom bi làm phát nổ. Bà ngã quỵ xuống, máu tuôn ra nhiều, toàn thân đau đớn, đất đá dính đầy trên mặt mũi, che mắt, che miệng bà. Bà chỉ thấy lờ mờ hình ảnh một người cao to đứng bên bà, sau đó đưa bà đi cấp cứu.

Tại bệnh viện, bà Hương bị thương rất nặng, thủng nhiều khúc ruột, mất máu quá nhiều trong khi bệnh viện Vĩnh Linh hết máu dự trữ. Trong tình huống nguy kịch đó, Lãnh tụ Cuba Fidel Castro đã yêu cầu bệnh viện cố gắng cứu sống người bị nạn.

Để có máu truyền cho bà Hương, ông Fidel Castro điều động ôtô ra Quảng Bình mang máu về giúp bệnh viện. Nhờ cấp cứu kịp thời, sức khỏe của bà Hương dần dần hồi phục, vượt qua nguy kịch. Ơn nghĩa đó suốt đời bà Hương không thể quên. 

Nghe tin ân nhân của mình, Lãnh tụ Cuba Fidel Castro kính mến qua đời, bà Hương nghẹn ngào nói trong nước mắt: "Tôi cũng rất may mắn, trong khi bị thương được ông Fidel cứu sống. Ông như là một người cha sinh ra mình lần thứ hai. Nếu như không gặp được ông thì mình cũng không thể sống đến ngày hôm nay. Biết tin ông đã mất, trong gia đình rất buồn, không biết nói gì hơn xin chia buồn với gia đình của ông...".

Đối với nhân dân Việt Nam, Lãnh tụ Fidel Castro là người bạn lớn, người đồng chí, anh em thân thiết. Chuyến thăm của lãnh tụ Cuba Fidel Castro để lại nhiều ấn tượng sâu sắc, tình cảm khó phai trong lòng mỗi người dân Quảng Trị nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Dù ông không còn nữa, nhưng nhân dân Việt Nam sẽ khắc ghi hình ảnh của một nhà cách mạng huyền thoại, người anh hùng của dân tộc Cuba và Việt Nam, người đã thắp sáng và không ngừng bồi đắp tình hữu nghị, đoàn kết keo sơn giữa hai dân tộc, 2 nước đất Việt Nam - Cu Ba./.