Một trong những nội dung trong dự thảo luật Đặc xá (sửa đổi) trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào chiều nay (11/4) nhận được sự quan tâm đặc biệt là điều kiện được đề nghị đặc xá. Dự thảo luật được thiết kế theo hướng quy định “chặt” hơn cả về thời gian chấp hành hình phạt tù cũng như hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác hay phải phạm tội lần đầu.

Nhiều điểm mới về điều kiện đặc xá

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga, nếu như luật hiện hành quy định đã chấp hành được ít nhất 1/3 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 14 năm đối với hình phạt tù chung thân thì dự thảo lần này sửa thành đã chấp hành được ít nhất 1/2 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 15 năm đối với hình phạt tù chung thân.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga: Người nghèo không chấp hành được hình phạt bổ sung chẳng lẽ ngồi tù mãi!

Luật năm 2007 quy định đối với người bị kết án phạt tù về tội phạm tham nhũng hoặc một số tội khác thì phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, bồi thường thiệt hại, án phí hoặc nghĩa vụ dân sự khác, thì dự thảo Luật sửa thành người bị kết án phạt tù về “bất kỳ tội gì” đều phải chấp hành xong hình phạt bổ sung.

Uỷ ban Tư pháp nhận thấy, việc sửa đổi điều kiện đặc xá phải đặt trong bối cảnh Bộ luật Hình sự năm 2015 mới bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện, theo đó, chế định này được thực hiện thường xuyên, mỗi năm 3 đợt.

Dự luật này đang quy định các điều kiện đặc xá cơ bản giống như điều kiện tha tù trước hạn có điều kiện quy định tại Điều 66 Bộ luật Hình sự. Nếu giữ quy định về điều kiện đặc xá như dự thảo Luật hoặc theo hướng chặt chẽ hơn thì sẽ dẫn tới trùng lặp về chính sách do các đối tượng đủ điều kiện được xét đặc xá thì cơ bản đã được Tòa án tha tù trước thời hạn có điều kiện, nên hầu như không còn đối tượng để xét đặc xá nữa.

Ngược lại, nếu sửa đổi theo hướng quy định nới lỏng hơn điều kiện đặc xá so với tha tù trước thời hạn thì sẽ không bảo đảm đúng tính chất của đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước và không khắc phục được tình trạng đặc xá với số lượng lớn, đối tượng rộng như thời gian qua.

Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị riêng điều kiện về thời gian đã chấp hành án thì quy định theo hướng ngắn hơn so với điều kiện của tha tù trước thời hạn.

Thiếu điều kiện chỉ vì nghèo thì sao?

Góp ý cụ thể vào dự án luật,liên quan đến điều kiện “phạm tội lần đầu” mới được xem xét đặc xá, ông Nguyễn Mai Bộ - Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Quốc phòng – An ninh đề nghị cân nhắc vì người phạm tội lần đầu nhưng gây thiệt hại 30 triệu, trong khi người phạm tội hai lần nhưng chỉ có 4 triệu đồng thì đánh giá nhân thân như thế nào! Hay người vô ý phạm tội giao thông hai lần và bị vào tù nhưng theo quy định này thì không được đặc xá, trong khi phạm tội hiếp dâm lần đầu có khi được xem xét.

Hay về điều kiện chấp hành xong hình phạt bổ sung về dân sự, theo ông Đặng Thuần Phong – Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, nếu xử lý không khéo sẽ tạo cú sốc rằng người giàu, người có tiền thực hiện thì được đặc xá còn người nghèo, không có tiền để chấp hành thì ở tù suốt đời.

Liên quan đến nội dung này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, với những người quá nghèo, quá khó khăn không đủ điều kiện thực hiện hình phạt bổ sung thì nên để Chủ tịch nước xem xét. Cùng với đó cần đánh giá tác động xem điều kiện trong dự thảo có “chặt” quá hay không và ảnh hưởng thế nào tới các đối tượng.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, nhưng Trung tướng Nguyễn Văn Sơn - Thứ trưởng Bộ Công an cũng cho rằng, nếu điều kiện “chặt” quá thì không được nhưng nếu “lỏng” thì có khi việc đặc xá lại tràn lan, mất đi ý nghĩa của chính sách này.

Liên quan đến việc chấp hành hình phạt bổ sung, ông Nguyễn Văn Sơn thừa nhận, có trường hợp điều kiện quá khó khăn, bất khả kháng sẽ không chấp hành xong, trong khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện khác. Nhưng ở góc độ khác là trong khi bị hại chưa được đảm bảo lợi ích chính đáng được pháp luật bảo vệ, tài sản của nhà nước, tổ chức chưa được khắc phụ mà đối tượng vẫn được xem xét đặc xá thì e rằng dư luận chưa hẳn đã đồng tình.

“Tinh thần là ta phải phân biệt thật cụ thể từng hợp giải quyết đặc xá để người dân thấy thực hiện như thế là vô tư, còn về kỹ thuật thiết kế vào luật sẽ cần nghiên cứu thêm” – Thứ trưởng Bộ Công an cho biết.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đặt vấn đề việc quy định điều kiện “phạm tội lần đầu” sẽ giảm rất nhiều đối tượng được xem xét nhưng có thể không đảm bảo công bằng. Còn hình phạt chính là ngồi tù chưa thực hiện xong đã được xem xét đặc xá thì tại sao phần nghĩa vụ dân sự lại phải bắt buộc phải thực hiện xong? Do đó, cần đánh giá tác động sâu sắc liên quan đến điều kiện đặc xá./.