Tiếp tục chương trình làm việc, sáng 10/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe báo cáo kết quả giám sát về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật.
Oan sai ở đâu thì nơi đó phải chịu trách nhiệm
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đánh giá cao sự phối hợp giữa các cơ quan trong thực hiện trách nhiệm giám sát việc thi thành Hiến pháp, pháp luật, nhằm không để oan, sai đối với công dân.
“Làm sai là vi hiến, xâm phạm quyền con người, quyền tự do, công bằng và làm méo mó công lý. Nếu cơ quan tư pháp sai thì làm sao chúng ta bảo vệ được công lý, do đó cuộc giám sát có ý nghĩa đối với toàn ngành”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Cũng theo Chủ tịch Quốc hội, Nghị quyết phải đánh giá đúng hệ thống tư pháp thực thi công vụ một cách nghiêm túc, tận tâm, cố gắng và thực hiện các Nghị quyết của Trung ương có nhiều tiến bộ. Bên cạnh đó, phải đánh giá thực trạng oan sai vẫn còn và đã oan sai là nghiêm trọng chứ không kể 1 trường hợp, 5 hay 10%. Oan sai ở đâu thì cơ quan, tổ chức, đơn vị, người chỉ huy, cán bộ ở đó phải chịu trách nhiệm, tức chỉ rõ trách nhiệm từng khâu để oan sai và kết luận trách nhiệm, đòi hỏi xử lý nghiêm túc.
“Người chết trong quá trình tạm giam, tạm giữ thì công an hoàn toàn chịu trách nhiệm, dù là tự tử hay bức cung nhục hình, tùy mức độ mà xử lý theo pháp luật. Còn tòa án xử sai thì phải chịu”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh và yêu cầu trên cơ sở đó để có kiến nghị theo Hiến pháp, không thể chung chung.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước cũng cho rằng Nghị quyết phải thể hiện thái độ của Quốc hội là phải giải quyết ngay những vụ việc mà đoàn giám sát nêu. Về đánh giá số vụ việc oan, sai, theo ông Phước không vì số lượng ít mà coi nhẹ, vì dù 1 người bị oan, sai cũng phải quan tâm với tinh thần tuân thủ đúng pháp luật để bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Ông Ksor Phước nhấn mạnh để giảm tình hình oan, sai thì trước tiên phải làm đúng quy trình và lãnh đạo các ngành liên quan phải tăng cường công tác kiểm tra.
“Kiến thức, kỹ năng ngày càng được nâng cao, phương tiện kỹ thuật không phải là vấn đề và cũng không có có chuyện thiếu người. Vấn đề là lãnh đạo, chỉ huy. Có tỉnh mấy chục phần trăm oan sai thì những vị lãnh đạo đó còn tại vị không? Tôi không hiểu tại sao có vụ 5-7 chiến sĩ cùng vi phạm, do đó cần làm nghiêm hơn”, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc nói và đề nghị 3 ngành điều tra, VKS, tòa án phải họp, rà soát những tồn tại và vụ án còn ý kiến khác nhau để báo cáo Quốc hội.
Phó Chủ tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc Sơn thì băn khoăn: “Đánh giá oan sai thế nào là nhiều, thế nào là ít. Oan sai cần một vụ là rúng động xã hội rồi. Số liệu tổng hợp đã chính xác chưa? Bao nhiêu vụ báo chí phanh phui, bao nhiêu vụ do kêu oan kéo dài, bao nhiêu do cơ quan liên quan phát hiện?”
Ông Huỳnh Ngọc Sơn cũng cho rằng báo cáo giám sát chưa làm rõ việc xử lý vi phạm đối với những người làm sai cũng như tác động của việc làm sai đến xã hội, dư luận, dẫn đến người dân không tin, thậm chí cho rằng xử thế nào cũng được!
Lọt nhiều tội về chức vụ, tham nhũng?
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý cho rằng việc tổ chức giám sát với tình hình oan, sai là rất đúng vì đây là vấn đề bức xúc, Quốc hội và dư luận rất quan tâm. Đây là lần đầu tiên giám sát toàn diện, sâu về vấn đề này.
Đánh giá cao việc tổ chức, tiến hành các hoạt động giám sát, xây dựng báo cáo và các kiến nghị của đoàn giám sát, tuy nhiên, ông Phan Trung Lý đặt vấn đề: “Số liệu, tính đại diện của các vụ việc cụ thể trong báo cáo chính xác với thực tế và tiêu biểu chưa? Liệu có sự thống nhất giữa các ngành?”
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị làm rõ nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan, trong đó có việc chưa quán triệt, nhận thức chưa đầy đủ tinh thần Hiến pháp và pháp luật như suy đoán vô tội hay nguyên tắc tranh tụng, bào chữa.
“Nếu trong điều tra, ngay từ đầu các điều tra viên quán triệt điều này, thì như vụ ông Nguyễn Thanh Chấn trước hết phải nghĩ ông ấy vô tội chứ không phải nghĩ ngay người ta có tội, dựng hiện trường cố chứng minh thì sẽ không có oan sai”, ông Lý nêu ý kiến.
Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, cần xem xét nguyên nhân liên quan xử lý vi phạm trong công tác điều tra, truy tố, xét xử: “Những ngành này có cố gắng gì để xử lý những người sai phạm, có hiện tượng bao che vì thành tích không? Rất nhiều vụ từ đầu không có gì, khi báo chí nêu lên, cấp trên có ý kiến thì thấy việc lại ngược lại, lỗi là là do ở người thi hành công vụ”.
Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cũng đề nghị cần nghiên cứu đánh giá một cách xác thực để tạo niềm tin cho xã hội đối với các cơ quan tố tụng.
“Báo cáo có ghi phần lớn các địa phương trong nhiều năm chưa phát hiện thấy trường hợp nào làm oan người vô tội, kể cả những nơi mặc dù có lượng án rất lớn. Chỗ này nói lên điều gì? Hoạt động điều tra ban đầu củaBộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm và Cảnh sát biển còn có những tồn tại, vi phạm, tiềm ẩn việc bỏ lọt nhiều hành vi phạm tội xảy ra trong lĩnh vực quản lý của các cơ quan này cũng rõ ràng có vấn đề nhưng nguyên nhân khách quan chủ quan, khách quan ra sao?”, bà Mai đặt vấn đề.
Đoàn giám sát đánh giá một số trường hợp cấp phúc thẩm sửa án sơ thẩm cho bị cáo hưởng án treo thiếu căn cứ, nhất là đối với các vụ án về kinh tế, chức vụ, tham nhũng. Bà Trương Thị Mai đặt câu hỏi: Sao vụ án tham nhũng bao giờ cũng xử nhẹ, thực tế đúng không?
Cùng quan điểm, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh Nguyễn Kim Khoa dẫn báo cáo giám sát cho rằng việc sai, bỏ lọt tội phạm có chiều hướng gia tăng, trong đó có bị can, bị cáo phạm tội về kinh tế, chức vụ, tham nhũng. Việc miễn trách nhiệm hình sự được vận dụng các tiêu chí giảm nhẹ như thành phần tốt, khai báo, giải quyết hậu quả,…Số vụ tòa trả hồ sơ nhiều lần với lý do chủ yếu là bỏ lột tội phạm. Tòa án quyết định hình phạt quá nhẹ hoặc cho hưởng án treo không đúng pháp luật đối với bị cáo phạm tội kinh tế, chức vụ, tham nhũng.
“Đây là vấn đề cần hết sức quan tâm và phải chăng là nguyên nhân làm cho công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng chưa như mong muốn. Phải làm rõ nguyên nhân tại sao như thế để đánh giá chính xác. Người dân bình thường kết tội nặng còn quan chức nhẹ thì hình phạt nhẹ là không được”, ông Nguyễn Kim Khoa nêu quan điểm.
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng An ninh cũng đề nghị làm rõ trách nhiệm của các cơ quan điều tra, tố tụng, tòa án để từ đó có giải pháp khắc phục những tồn tại đã nêu./.